Sof foiz marjasi (NIM)

Sof foiz marjasi (NIM) — bu banklar va moliyaviy tashkilotlar tomonidan o‘zlarining kredit berish faoliyatining daromadliligini o‘lchash uchun foydalaniladigan moliyaviy ko‘rsatkich. Bu bank kreditlardan va boshqa foiz keltiruvchi aktivlardan olgan foiz daromadlari bilan depozitlar yoki qarzlar uchun to‘laydigan foiz xarajatlari o‘rtasidagi farqni anglatadi. Ushbu farq bankning jami foiz keltiruvchi aktivlarining foizida ifodalanadi.

NIM qanday hisoblanadi:

NIM foiz daromadlari va foiz xarajatlari o‘rtasidagi farqni jami foiz keltiruvchi aktivlarga bo‘lish orqali hisoblanadi. Uning formulasi quyidagicha:

NIM=Foiz daromadlari−Foiz xarajatlariFoiz keltiruvchi aktivlar×100\text{NIM} = \frac{\text{Foiz daromadlari} - \text{Foiz xarajatlari}}{\text{Foiz keltiruvchi aktivlar}} \times 100NIM=Foiz keltiruvchi aktivlarFoiz daromadlari−Foiz xarajatlari​×100

Masalan, agar bank kreditlardan 1 million dollar foiz olgan bo‘lsa va depozitlar bo‘yicha 200 ming dollar foiz to‘lagan bo‘lsa, va uning foiz keltiruvchi aktivlari 10 million dollarni tashkil etsa, uning NIM quyidagicha bo‘ladi:

NIM=1,000,000−200,00010,000,000×100=8%NIM = \frac{1,000,000 - 200,000}{10,000,000} \times 100 = 8\%NIM=10,000,0001,000,000−200,000​×100=8%

NIMning ahamiyati:

NIM bankning o‘z aktivlari va majburiyatlarini qanchalik samarali boshqarayotganligini ko‘rsatadigan muhim ko‘rsatkichdir. Yuqori NIM odatda bankning daromadliroq ekanligini bildiradi, chunki bank kreditlardan omonatlarga to‘laydigan foizlardan ko‘proq daromad qiladi. Past yoki salbiy NIM esa bankning foiz xarajatlarini qoplashda muammolari borligini yoki kredit berish amaliyotlari samarali emasligini ko‘rsatishi mumkin.

NIMga ta’sir qiluvchi omillar:

NIMga ta’sir qiluvchi bir nechta omillar mavjud:

1. Foiz stavkalari: Bozor foiz stavkalaridagi o‘zgarishlar NIMga sezilarli ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Foiz stavkalari oshganda, banklar kreditlar bo‘yicha yuqori stavkalarni belgilashlari mumkin, bu esa NIMni oshiradi. Ammo agar depozit stavkalari kredit stavkalaridan tezroq oshsa, NIM kamayishi mumkin.
2. Iqtisodiy sharoitlar: Iqtisodiy o‘sish davrida banklarda kreditlarga bo‘lgan talab odatda oshadi, bu esa foiz daromadlarini oshirishi va NIMni ko‘tarishi mumkin.
3. Kredit portfeli sifati: Bankning kredit portfelining sifati ham NIMga ta’sir qiladi. Yomon kreditlar daromadni kamaytirishi va NIMni salbiy ta’sirlashi mumkin.

NIM va bankning foydasi:

Ijobiy NIM bankning foizli faoliyatidan ko‘proq daromad olayotganini, foiz to‘lovlaridan esa kamroq xarajat qilayotganini bildiradi. NIM investorlar, tahlilchilar va regulyatorlar tomonidan bankning daromadliligini o‘lchaydigan asosiy ko‘rsatkich sifatida kuzatiladi. Pasayib borayotgan NIM bankning uzoq muddatli moliyaviy barqarorligiga nisbatan xavotir uyg‘otishi mumkin, NIM oshishi esa odatda aktivlarni samarali boshqarish belgisi sifatida qabul qilinadi.

NIMni saqlab qolishdagi qiyinchiliklar:

Yuqori NIMni saqlab qolish banklar uchun, ayniqsa, past foiz stavkalari muhitida qiyin bo‘lishi mumkin. Bunday sharoitlarda banklar yetarlicha foiz daromadlari olishda qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin, shu bilan birga depozitlar va boshqa majburiyatlar bo‘yicha foiz to‘lovlarini davom ettirishlari kerak bo‘ladi.

Xulosa:

Sof foiz marjasi — bu bankning foiz keltiruvchi aktivlari va foiz xarajatlarini boshqarish qobiliyatini ko‘rsatuvchi muhim moliyaviy ko‘rsatkich. NIM daromadlilikni aniqlaydigan muhim ko‘rsatkich bo‘lsa-da, u foiz stavkalari, iqtisodiy sharoitlar va kredit portfeli sifatiga bog‘liq ravishda o‘zgaruvchan bo‘lib, bankning moliyaviy holatini baholashda muhim vositadir.