Derrivativ

Derrivativ — bu qiymati asosiy aktivning narx o'zgarishlaridan kelib chiqadigan moliyaviy instrument. Derrivativlar odatda turli maqsadlarda, jumladan, xavf-hatarlarni хedj qilish, narx o'zgarishlari bo'yicha spekulyatsiya qilish va turli bozorlar orasida narx farqlaridan foydalanish uchun ishlatiladi.

Derrivativ turlari:

1. Opsionlar: Bu shartnomalar, egasiga belgilangan narxda ma'lum bir muddat ichida asosiy aktivni sotib olish yoki sotish huquqini beradi, lekin majburiyatni emas. Ikkita tur mavjud: sotib olish opsiyonalari (call) va sotish opsiyonalari (put).

2. Kelishuvlar: Kelishuv shartnomalari — bu aktivni kelajakda, bugun kelishilgan narxda sotib olish yoki sotish bo'yicha kelishuvdir. Bu shartnomalar standartlashtirilgan va birjalarda savdo qilinadi.

3. Svoplar: Svop — bu ikki tomon pul oqimlarini yoki majburiyatlarni belgilangan moliyaviy instrument asosida almashadigan derrivativ shartnomasi. Eng keng tarqalgan turlari foiz svoplari va valyuta svoplaridir.

Derrivativlarning ishlatilishi:

1. Hedj qilish: Derrivativlar ko'pincha investitsiyalardagi mumkin bo'lgan yo'qotishlardan himoya qilish uchun ishlatiladi. Masalan, investor fond bozoridagi pasayishdan хedj qilish uchun opsionlardan foydalanishi mumkin.

2. Spekulyatsiya: Savdogarlar aktivlarning narx o'zgarishlari bo'yicha bahs qo'yish uchun derrivativlardan foydalanishi mumkin. Bu katta foydalarni keltirib chiqarishi mumkin, ammo shuningdek, katta xavf ham bor.

3. Arbitrage: Derrivativlar savdogarlarga turli bozorlar orasida bir xil aktiv uchun narx farqlaridan foydalanish imkonini beradi. Bir vaqtning o'zida xarid va sotish orqali foyda olishlari mumkin.

Derrivativlarning xavflari:

Derrivativlar foydali moliyaviy vositalar bo'lishi mumkin, ammo ular bilan bog'liq xavflar ham mavjud. Bozorning o'zgaruvchanligi katta yo'qotishlarga olib kelishi mumkin va ba'zi derrivativlarning murakkabligi ularni tushunishni qiyinlashtiradi. Derrivativlar bilan savdo qilishda to'g'ri xavf boshqaruvi juda muhimdir.

Xulosa

Derrivativlar zamonaviy moliya tizimida muhim rol o'ynaydi, bu esa xavflarni boshqarish, spekulyatsiya qilish va narxlarni aniqlash mexanizmlarini taqdim etadi. Ularning qanday ishlashini tushunish investorlar va savdogarlar uchun moliya bozorlarida samarali harakat qilishda muhimdir.