Akne (ugri)

 🔹 Akne nima?

Akne — bu teri yallig‘lanish kasalligi bo‘lib, u yog‘ bezlarining haddan tashqari faoliyati va terining tiqilib qolgan teshiklari (poralar) natijasida yuzaga keladi. Asosan yuz, orqa va ko‘krakda paydo bo‘ladi.

📚 Atama kelib chiqishi

• So‘zning ildizi yunoncha "akmas" yoki lotincha "acne" bo‘lib, "dog‘", "yallig‘lanish" ma’nosini bildiradi.

• Tibbiy adabiyotda XIX asrdan boshlab rasmiy ishlatilgan.

🧬 Aknening sabablari

Akne ko‘plab omillarga bog‘liq bo‘lgan murakkab kasallik:

1. Gormonlar – ayniqsa o‘smirlik davrida (testosteron ko‘payadi)

2. Yog‘ bezlarining ortiqcha faolligi

3. Teringa g‘amxo‘rlik qilmaslik – notog‘ri gigiyena, yuvinmaslik

4. Kosmetik vositalar – poralarni tiqib qo‘yuvchi mahsulotlar

5. Stress – kortizol gormoni yog‘ ishlab chiqarishni kuchaytiradi

6. Irsiy moyillik – agar ota-onada bo‘lsa, bolalarda ham uchrashi mumkin

7. Ovqatlanish – shakar, sut mahsulotlari, yog‘li ovqatlar akne xavfini oshiradi

🧫 Akne turlari

💊 Davolash usullari

Engil shakllar (uy sharoitida):

• Antibakterial gellar (benzoyl peroksid, salitsil kislotasi)

• Teri tozalovchi losonlar, maskalar

• Retinoidlar (retinol, adapalen)

O‘rta va og‘ir shakllar (dermatolog nazorati ostida):

• Antibiotiklar (eritromitsin, doksisiklin)

• Gormonal dorilar (ayollarda kontratseptivlar)

• Isotretinoin (faqat vrach ko‘rsatmasi bilan)

• Kimyoviy piling, lazer terapiyasi

🧼 Oldini olish bo‘yicha maslahatlar

• 🔹 Har kuni yuzni tozalang (engil vositalar bilan)

• 🔹 Kosmetikani ehtiyotkorlik bilan tanlang ("non-comedogenic" mahsulotlar)

• 🔹 Yuzni siqmang yoki tirnamang

• 🔹 Soch va yostiq jildlarini toza saqlang

• 🔹 Sog‘lom ovqatlaning, shakar va yog‘ni kamaytiring

• 🔹 Stressni kamaytiring