Anaphylaxis — bu tezkor, xavfli, hayotga tahdid soluvchi allergik reaksiya bo‘lib, u tananing allergenlarga juda kuchli javobi sifatida yuzaga keladi. Bu holat tezda rivojlanib, nafas olishda qiyinchilik, qon bosimining tushishi va hatto o‘limga olib kelishi mumkin.
🧬 Sabablari:
Anaphylaxis ko‘pincha quyidagi allergenlar sababli yuzaga keladi:
-
Oziq-ovqatlar (masalan, yong‘oq, baliq, tuxum)
-
Dori-darmonlar (masalan, penicillin, aspirin)
-
Chivin chaqishi yoki boshqa hasharot chaqishi
-
Lateks va boshqa kimyoviy moddalar
⚡ Belgilari:
-
Nafas olishda qiynalish, shishish (ayniqsa, til, tomoq)
-
Terining qizarishi, toshma, qichishish
-
Qon bosimining keskin tushishi, bosh aylanishi
-
Yurak urishining tezlashishi yoki sekinlashishi
-
Qo‘zg‘aluvchanlik, hushdan ketish
⏳ Vaqt:
Anaphylaxis odatda allergenga ta’sirdan keyin bir necha daqiqa yoki soat ichida yuzaga keladi va darhol shifokor yordamini talab qiladi.
🩺 Davolash:
-
Epinenfrin (adrenalin) — anaphylaxisda birinchi yordam sifatida yuboriladi, bu qon tomirlarini toraytirib, nafas yo‘llarini kengaytiradi.
-
Qo‘shimcha dori-darmonlar: antihistaminlar, kortikosteroidlar, kislorod terapiyasi.
-
Favqulodda tibbiy yordam zarur.
🔬 Mexanizm:
Organizm allergenga javoban mast hujayralar va bazofillar orqali histamin va boshqa kimyoviy moddalar chiqaradi, bu esa qon tomirlarining kengayishi, to‘qimalarda shishish va boshqa allergik simptomlarni keltirib chiqaradi.
🔑 Muhim:
Agar anaphylaxis belgilari yuzaga kelsa, shoshilinch ravishda tibbiy yordamga murojaat qilish zarur, chunki kechiktirish hayotga xavf tug‘diradi.