Antitana (Antibody) nima?

Antitana yoki immunoglobulin (Ig) — bu Y shaklidagi oqsil bo‘lib, uni immun tizimidagi B-limfotsitlar ishlab chiqaradi. Uning asosiy vazifasi — tana uchun yot bo‘lgan moddalarga (antigenlarga) qarshi kurashish, ularni aniqlash va zararsizlantirish.

🔬 Tuzilishi

• 4 ta oqsil zanjirdan iborat:

  • 2 ta og‘ir zanjir

  • 2 ta yengil zanjir

• Y harfiga o‘xshagan shakl

• O‘zgaruvchan (variabel) soha — aniq antigenni tanib, bog‘lanadi

• Doimiy soha — antitananing funksiyasini belgilaydi

🛡️ Vazifalari

1. Neytrallash – virus va toksinlarni zararsizlantirish

2. Opsonizatsiya – zararli moddalarga “belgi” qo‘yib, immun hujayralarini jalb qilish

3. Agglyutinatsiya – mikroblarni bir-biriga yopishtirib, yengil yo‘q qilish

4. Komplement tizimini faollashtirish – immun reaksiya zanjirini ishga tushiradi

5. ADCC (antitana orqali hujayraviy zaharlash) – yot hujayralarni yo‘q qilish uchun immun hujayralarni yo‘naltirish

🧪 Antitanalar turlari (immunoglobulin klasslari)

🧬 Qanday ishlab chiqiladi?

1. Tashqi patogen tanaga kiradi

2. B-limfotsitlar uni tanib oladi

3. Ular plazma hujayralarga aylanishadi

4. Plazma hujayralar antitanalar ishlab chiqaradi

5. Ba’zilar xotira hujayralari bo‘lib qoladi – kelajakdagi himoya uchun

📜 Tarixiy ochilishlar

1890 – Antitoksinlarning ochilishi

• Emil fon Bering va Shibasaburo Kitasato

• Difteriya va qoqsholga qarshi zardobni hayvonlarda sinab ko‘rishdi

• Antitoksinlar atamasini kiritishdi (antitanalarning ilk shakllari)

• 🏆 1901-yil – Nobel mukofoti (tibbiyot bo‘yicha birinchi)

1900 – Paul Ehrlichning "yon zanjir" nazariyasi

• Hujayralarda antigenlarni tanib olish uchun maxsus "yon zanjirlar" (retseptorlar) borligini taxmin qilgan

1901 – Qon guruhlari ochilishi (Karl Landsteiner)

• Antitanalar qon hujayralarini bir-biriga yopishtirishi (agglutinatsiya)ni ko‘rsatdi

• ABO qon guruhi tizimi asos solindi

1959 – Antitananing tuzilishi

• Rodni Porter va Jeral’d Edelman mustaqil ravishda antitananing Y shaklidagi tuzilishini aniqlashdi

• 🏆 1972-yil – Nobel mukofoti

1975 – Monoklonal antitanalar ixtirosi

• Georg Köhler va César Milstein "gibridoma" usulini yaratdi

• Bu orqali aniq, bir xil antitanalarni laboratoriyada ishlab chiqarish mumkin bo‘ldi

• 🏆 1984-yil – Nobel mukofoti

💊 Bugungi kundagi qo‘llanilishi

1. Vaksinalar – tabiiy antitanalar ishlab chiqilishini rag‘batlantiradi

2. Monoklonal antitana dori vositalari:

   • Saraton (masalan, trastuzumab)

   • Autoimmun kasalliklar (masalan, adalimumab)

   • Infeksiyalar (COVID-19da ishlatilgan)

3. Diagnostika:

   • Testlar (COVID, homiladorlik)

   • Laboratoriya analizlar (ELISA)

🌍 Tibbiyotdagi ahamiyati

Antitanalar asosida:

• Immunologiya

• Biotexnologiya

• Saraton terapiyasi

• Organ ko‘chirib o‘tkazish

• Zamonaviy diagnostika rivojlandi

🧠 Qiziqarli faktlar

• Odam tanasi 1 milliarddan ortiq turdagi antitanalarni hosil qila oladi

• IgG – homila uchun onadan o‘tuvchi yagona antitana

• Lama hayvonlari ishlab chiqaradigan nanoantitanalar ilmda keng qo‘llaniladi