Banklar IT dan qanday foydalanadi?

Hozirgi kunda banklar — bu oddiy moliyaviy muassasalar emas, balki texnologik jihatdan rivojlangan tizimlar hisoblanadi. Axborot texnologiyalari ularga xavfsizlik, tezlik, qulaylik va mijozlarga 24/7 xizmat ko‘rsatish imkonini beradi.

🔹 1. Asosiy bank tizimlari (Core Banking Systems)

• Bu tizimda barcha mijozlar ma’lumotlari, hisob raqamlari va tranzaksiyalar saqlanadi.

• IT yordamida:

  • Pul yechish, qo‘yish, o‘tkazmalar real vaqtda bajariladi.

  • Har qanday filial yoki onlayn platforma orqali hisobga kirish mumkin.

• Misollar: Finacle, T24, Flexcube

🔹 2. Internet va mobil bank xizmatlari

• Banklar mobil ilova va veb-sayt orqali mijozlarga quyidagilarni taklif qiladi:

  • Balansni ko‘rish

  • Pul o‘tkazmalarini amalga oshirish

  • Kommunal to‘lovlar va kredit to‘lash

• Xavfsizlik uchun:

  • Parollar,

  • SMS tasdiqlash,

  • Biometrik kirish (barmoq izi, yuz tanish)

  • Ikki bosqichli tasdiqlash (2FA) qo‘llaniladi.

🔹 3. Bankomatlar (ATM) va POS terminallar

• ATM’lar orqali:

  • Naqd pul olish

  • Hisobdan ma’lumot olish

  • Pul qo‘yish mumkin

• POS terminallar do‘konlarda karta orqali to‘lov qilish uchun ishlatiladi.

• Bularning barchasi markaziy bank tizimi bilan IT orqali bog‘langan.

🔹 4. Kiberxavfsizlik va firibgarlikka qarshi tizimlar

• Banklar mijozlarning ma’lumotlarini himoya qilish uchun:

  • Antivirus va xavfsizlik devorlari (firewall)

  • Tranzaksiyalarni avtomatik kuzatuvchi tizimlar

  • AI (sun’iy intellekt) asosida firibgarlikni aniqlash texnologiyalaridan foydalanadi.

• Masalan: Odatdagidan farqli joyda katta miqdorda to‘lov amalga oshirilsa, tizim uni to‘xtatib, ogohlantirish yuboradi.

🔹 5. Mijozlar bilan aloqalar boshqaruvi (CRM)

• CRM tizimlari orqali bank:

  • Mijozlarning ehtiyojlarini tahlil qiladi

  • Maxsus takliflar yuboradi

  • Reklama kampaniyalarini boshqaradi

• Mijoz bilan shaxsiy aloqalarni rivojlantiradi.

🔹 6. Ma’lumot tahlili va Big Data

• Banklar katta hajmdagi ma’lumotni:

  • Xarajat odatlarini tahlil qilish

  • Kredit xavfini baholash

  • Mahsulotlarni yaxshilash uchun ishlatadi

• Misol: Power BI, Tableau, SAS

🔹 7. Raqamli to‘lov tizimlari

• IT yordamida banklar:

  • QR kodli to‘lovlar

  • NFC (kontaktsiz karta)

  • SWIFT / Uzcard / Humo tizimlari

  • Google Pay yoki Apple Pay kabi xizmatlarni taklif qiladi

🔹 8. Kreditlash tizimlari

• Kredit olish jarayoni avtomatlashtirilgan:

  • Onlayn ariza topshirish

  • Hujjatlar avtomatik tekshiriladi

  • Kredit reytingi hisoblanadi

• Bu tez va ishonchli xizmat ko‘rsatishni ta’minlaydi.

🔹 9. Regulyativ talablar va qonunlarga rioya qilish

• Banklar:

  • KYC (Mijozni aniqlash)

  • AML (Pul yuvishga qarshi kurash)

  • Markaziy bank hisobotlari
    kabi talablarni IT yordamida bajaradi.

🔹 10. Bulutli texnologiyalar va serverlar

• Zamonaviy banklar bulutli xizmatlardan foydalanadi:

  • Serverlar avtomatik yangilanadi

  • Zaxira nusxalari yaratiladi

  • Xizmatlar uzluksiz ishlashi ta’minlanadi

• IT jamoalari tizimni 24/7 nazorat qiladi.

📌 Real hayotdagi misollar

🧠 Qisqacha jadval