​​​​​​​Banklar va mijozlar o‘rtasidagi shartnoma shartlari

Kirish

Bugungi kunda bank xizmatlaridan foydalanish deyarli har bir fuqaro va tadbirkor uchun muhim ehtiyojga aylangan. Kredit olish, omonat qo‘yish, hisob raqamini yuritish kabi xizmatlar bank va mijoz o‘rtasida shartnoma asosida amalga oshiriladi. Bu maqolada biz shartnomaning asosiy shartlari, mijoz va bankning huquq va majburiyatlari, hamda O‘zbekiston qonunchiligidagi asosiy talablarni ko‘rib chiqamiz.

📘 1. Shartnomaning huquqiy asosi

Banklar va mijozlar o‘rtasidagi shartnomalar quyidagi qonunchilik hujjatlari asosida tuziladi:

• O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi (337–358-moddalar – bank xizmatlari bo‘yicha)

• "Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida"gi Qonun

• Markaziy bankning normativ hujjatlari

• Iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida Qonun

📄 2. Bank shartnomasining asosiy turlari

Bank va mijoz o‘rtasida tuziladigan asosiy shartnoma turlari:

⚖️ 3. Asosiy shartlar (shartnomada bo‘lishi kerak bo‘lgan bandlar)

1. Tomonlarning rekvizitlari – mijoz va bank haqida to‘liq ma’lumot

2. Xizmat turi va mazmuni – kredit, omonat, hisob yuritish va h.k.

3. Foiz stavkasi va hisoblash tartibi

4. To‘lov muddati va usuli

5. Jarima va penya (kechikkan to‘lovlar uchun)

6. Kafolat yoki garov ta’minoti shartlari

7. Shartnomani bekor qilish yoki o‘zgartirish tartibi

8. Nizolarni hal etish tartibi (arbitraj yoki sud orqali)

👥 4. Mijoz va bankning huquq va majburiyatlari

🔹 Bankning majburiyatlari:

• Mijoz mablag‘larini xavfsiz saqlash

• Kredit shartlarini aniq bajarish

• Mijozga shartnomani tushuntirish

• Maxfiylikni ta’minlash

• Mijoz murojaatlariga javob berish (10 ish kuni ichida)

🔹 Mijozning majburiyatlari:

• Shartnomadagi majburiyatlarni o‘z vaqtida bajarish

• Foiz va asosiy qarzni qaytarish

• Talab qilingan hujjatlarni taqdim etish

• Garov (bor bo‘lsa) holatini saqlash

⚠️ 5. Muhim qonuniy normalar

• Fuqarolik kodeksining 355-moddasi: Kredit shartnomasida miqdor, muddat va foiz ko‘rsatilmagan bo‘lsa, shartnoma haqiqiy emas.

• "Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida" Qonun (22-modda): Bank barcha shartnoma shartlarini mijozga yozma shaklda va tushunarli tarzda tushuntirishi kerak.

• Iste’molchi himoyasi to‘g‘risida Qonun: Mijoz — iste’molchi sifatida adolatsiz yoki noaniq shartlardan himoyalangan.

📊 6. Amaliy misol

📍 Masalan: Kredit shartnomasida “bank har oyda foizlarni o‘zgartirishi mumkin” degan noaniq band bo‘lsa, bu iste’molchi huquqlarini buzadi va qonunga zid hisoblanadi.

🧠 Xulosa

O‘zbekiston qonunchiligiga ko‘ra, bank va mijoz o‘rtasida tuziladigan har qanday shartnoma aniq, tushunarli, yozma shaklda bo‘lishi va tomonlar huquqlarini muhofaza qilishi kerak. Mijoz sifatida siz har doim shartnomani diqqat bilan o‘qib chiqish, savol berish va o‘z huquqlaringizni bilish huquqiga egasiz.

📌 Tavsiya:
Shartnoma imzolashdan oldin:

• Shartlarni to‘liq o‘qing

• Noaniqlik bo‘lsa — tushuntirishni talab qiling

• O‘z huquq va majburiyatlaringizni biling

• Rasmiy kurslar va advokat yordami zarur bo‘lsa — murojaat qiling