19.06.2025
15
Buyraklar — bu fasol donasiga o‘xshagan juft a’zolar bo‘lib, tananing orqa qismida, umurtqaning ikki tomonida, qovurg‘alar ostida joylashgan.
Buyraklar siydik chiqarish tizimining asosiy qismi bo‘lib, qonni tozalash, ortiqcha suyuqlik va chiqindilarni siydik orqali chiqarish vazifasini bajaradi.
| Qism nomi | Tavsifi |
|---|---|
| Korteks (tashqi qavat) | Buyrakning tashqi qavati, filtratsiya jarayoni boshlanadi |
| Medulla (ichki qavat) | Ichki soha, buyrak piramidalari joylashgan |
| Buyrak piramidalari | Siydik yig‘iladi va chiqariladi |
| Nefronlar | Asosiy filtrlovchi birliklar (har bir buyrakda ≈ 1 millionta) |
| Buyrak jomi (lohanka) | Siydik to‘planadigan huni shaklidagi soha |
| Mochovik (ureter) | Siydikni buyrakdan pufakka olib boradi |
| Buyrak arteriyasi va venasi | Qonni buyrakka olib keladi va tozalangach chiqarib yuboradi |
| Vazifa | Tushuntirish |
|---|---|
| Qonni filtrlash | Zaharli modda, chiqindilar, ortiqcha suv va tuzlarni olib tashlaydi |
| Siydik hosil qilish | Filtrlangan chiqindilar siydik shaklida chiqariladi |
| Suv-tuz muvozanatini saqlash | Tanadagi suyuqlik va elektrolit miqdorini boshqaradi |
| Qon bosimini nazorat qilish | Renin fermenti orqali qon bosimiga ta’sir qiladi |
| Qizil qon hujayralari ishlab chiqarishni rag‘batlantirish | Eritropoetin gormoni orqali |
| pH balansini ushlab turish | Qonning kislotali yoki ishqorli muvozanatini me’yorda saqlaydi |
| Vitamin D ni faollashtirish | Suvda eriydigan shakliga aylantiradi — suyaklar uchun muhim |
Qon buyrakka buyrak arteriyasi orqali keladi.
U nefronlar orqali filtrlab chiqiladi.
Ortiqcha suv, tuzlar va chiqindilar siydikka aylanadi.
Tozalangan qon buyrak venasi orqali yurakka qaytadi.
Siydik buyrak jomiga, so‘ng mochovik orqali siydik pufagiga o‘tadi.
| Kasallik nomi | Tavsifi |
|---|---|
| Buyrak toshlari | Tuz va minerallarning kristallari — og‘riqli holat |
| Surunkali buyrak yetishmovchiligi | Buyrak funksiyasining asta-sekin pasayishi |
| O‘tkir buyrak yetishmovchiligi | Tibbiy holat, buyraklar to‘satdan ishlamay qoladi |
| Piyelonefrit (yallig‘lanish) | Bakteriyalar sababli buyrak yallig‘lanadi |
| Polikistik buyrak kasalligi | Genetik kasallik — buyrakda ko‘plab kistalar (suyuq to‘plari) |
| Glomerulonefrit | Nefronlardagi filtratsiya birligi — glomerulalar yallig‘lanadi |
| Buyrak yetishmovchiligi | Buyraklar umuman ishlamay qoladi; dializ yoki transplantatsiya kerak |
Har bir buyrak taxminan mushtdek hajmda, vazni 150 gramm atrofida.
Buyraklar har kuni 180 litr qon filtrlab, 1,5 litr siydik hosil qiladi.
Inson faqat bitta buyrak bilan ham yashashi mumkin.
1954-yilda birinchi marta muvaffaqiyatli buyrak ko‘chirib o‘tkazilgan.
Buyraklar gormon ishlab chiqaruvchi a’zolar hisoblanadi.
| Ko‘rsatkich | Ma’lumot |
|---|---|
| Soni | 2 ta (chap va o‘ng tomonda) |
| Shakli | Fasol (lobiya) shaklida |
| Joylashuvi | Bel sohasida, umurtqa yonida, qovurg‘alar ostida |
| Asosiy funksiyasi | Qonni tozalash, suyuqlik va chiqindilarni chiqarish |
| Natija | Siydik |
| Muqim gormonlar | Eritropoetin, Renin, Vitamin D (faollashtirilgan) |
Примечание: Вся информация, представленная на сайте, является неофициальной. Получить официальную информацию можно с сайтов соответствующих государственных организаций
