Dividend siyosati nazariyalari

1. Modigliani-Miller (MM) nazariyasi

🧠 Asosiy g‘oya:

Modigliani va Miller (1961) dividendlar kompaniya qiymatiga ta’sir qilmaydi, agar bozor mukammal bo‘lsa, soliq, tranzaksiya xarajatlari bo‘lmasa. Ya’ni:

Kompaniyaning qiymati uning daromadiga bog‘liq, nafaqat dividend siyosatiga.

📌 Asosiy farazlar:

• Soliqlar yo‘q

• Investorlar oqilona

• Kapital bozorlar mukammal

• Qarz va aksiyalarning narxi bir xil

🇺🇿 O‘zbekiston kontekstida:

• O‘zbekiston bozorida yuqori tranzaksiya xarajatlari va soliqlar mavjud

• Bozor mukammal emas — aksiyalar likvid emas, barcha investorlar bir xil ma’lumotga ega emas
  ➡️ Shuning uchun MM nazariyasi O‘zbekistonda cheklangan amaliy ahamiyatga ega.

🐦 2. Bird-in-Hand nazariyasi

(P.M. Gordon va John Lintner)

🧠 Asosiy g‘oya:

Investorlar uchun dividenddagi daromad (naqd pul) — bu qo‘ldagi “qush”,
kelajakdagi daromadlar esa — “daraxtdagi qush” bo‘lib, riskliroq.

Investorlar barqaror dividend to‘lovini afzal ko‘rishadi.

📌 Yondashuv:

• Korxona foyda olib kelsa, lekin dividend bermasa — investorlar ishonchsizlik his qiladi

• Yuqori dividend siyosati = yuqori kompaniya bahosi

🇺🇿 O‘zbekiston kontekstida:

• Ko‘p investorlar dividendni asosiy daromad manbai deb bilishadi

• Aksiyadorlar dividendlar orqali daromad olishni kutishadi

• Qimmatli qog‘ozlar bozorining likvid emasligi investorlarni “qo‘ldagi foydani” tanlashga undaydi
  ➡️ Bird-in-Hand nazariyasi O‘zbekistonda ko‘proq mos tushadi.

💸 3. Soliq afzalligi nazariyasi (Tax Preference Theory)

🧠 Asosiy g‘oya:

Investorlar kapital daromadlari (aksiyalar narxi o‘sishi) uchun kamroq soliq to‘laydi,
dividendlar esa odatda darhol va yuqori soliq ostida bo‘ladi.
Shuning uchun kompaniyalar dividend bermay, foydani reinvestitsiya qilishni afzal ko‘radi.

📌 Soliq jihatidan dividend ≠ optimal yechim.

🇺🇿 O‘zbekiston soliq qonunchiligi kontekstida:

➡️ Bu shuni anglatadiki, soliq afzalligi nazariyasi qisman O‘zbekistonda ham amal qiladi, ayniqsa yirik aksiyadorlar uchun.

🧾 Xulosa: Dividend nazariyalari va O‘zbekiston