​​​​​​​GraphQL nima?

GraphQL — bu APIlar uchun so‘rovlar tili (query language) va shu so‘rovlarni bajaruvchi tizim (runtime) hisoblanadi.
U 2012-yilda Facebook tomonidan yaratilgan va 2015-yilda ommaga taqdim etilgan.

GraphQL REST API’lardan farqli ravishda foydalanuvchiga aynan kerakli ma'lumotni bitta so‘rov orqali olish imkonini beradi.

🚀 GraphQL afzalliklari

Imkoniyat	Afzalligi
Bitta endpoint	Barcha so‘rovlar faqat bitta URL orqali yuboriladi (`/graphql`)
Kerakli maydonlar	Faqat kerakli ma'lumotlar olinadi (ortiqcha yuk yo‘q)
Ichma-ich ma’lumotlar	Birgalikdagi ma’lumotlarni bitta so‘rovda olish mumkin
Kuchli tiplangan sxema	API ma’lumotlari qat’iy turga ega
Versiyalash kerak emas	Sxema orqali yangilanadi, `v1`, `v2` kabi versiyalar yo‘q
Real vaqt yangilanishi	Subscription orqali doimiy yangilanishlarni qo‘llab-quvvatlaydi

📄 GraphQL qanday ishlaydi?

1. So‘rov yuboriladi:

query {
  user(id: "1") {
    name
    email
    posts {
      title
      likes
    }
  }
}

Bu so‘rov quyidagilarni so‘raydi:

id = 1 bo‘lgan foydalanuvchi
Uning ismi va emaili
Uning postlari: title va likes

2. Natija sifatida aniq shu ma’lumotlar qaytadi:

{
  "data": {
    "user": {
      "name": "Ali",
      "email": "[email protected]",
      "posts": [
        {
          "title": "GraphQL asoslari",
          "likes": 120
        },
        {
          "title": "Murakkab so‘rovlar",
          "likes": 75
        }
      ]
    }
  }
}

🧱 GraphQL sxemasi misoli

type User {
  id: ID!
  name: String!
  email: String!
  posts: [Post]
}

type Post {
  id: ID!
  title: String!
  likes: Int
}

type Query {
  user(id: ID!): User
}

type User: foydalanuvchi ma’lumotlari
Query: nima so‘rash mumkinligini belgilaydi
!: bu maydon bo‘sh bo‘lishi mumkin emas

📌 GraphQL qayerda foydali?

Mobil ilovalar — kam trafikda aniq ma’lumot olish
Murakkab web ilovalar — ichma-ich so‘rovlar uchun
Mikroxizmatlar — bir nechta ma’lumot bazasidan bitta so‘rov
Admin panel va monitoring vositalar

🛠 Mashhur vositalar

Vosita	Maqsadi
Apollo	GraphQL mijoz va server uchun kutubxona
Relay	Facebook ishlab chiqqan GraphQL frameworki
GraphiQL	So‘rovlarni sinab ko‘rish uchun veb-interfeys
Hasura	Ma’lumotlar bazasi ustida avtomatik GraphQL

⚖️ GraphQL va REST solishtirish

GraphQL	REST
Bitta endpoint	Har xil endpointlar
Faqat kerakli ma’lumot	Ortiqcha yoki kam ma’lumot
Versiyasiz	`v1`, `v2` kabi kerak bo‘ladi
Kuchli sxema	Odatda strukturasi yo‘q

💡 Xulosa

GraphQL — bu zamonaviy, moslashuvchan va samarali API yaratish vositasi.
U yordamida kerakli ma’lumotni tez va aniq olish mumkin. Bu esa foydalanuvchilar tajribasini yaxshilaydi va ishlab chiquvchilar ishini soddalashtiradi.