Gravitatsiya — bu moddalar orasida mavjud bo‘lgan tortishish kuchi.
Har qanday jismlar — yulduzlar, sayyoralar, odamlar, hatto siz o‘qiyotgan kitob — bir-birini o‘ziga tortadi.
📌 Eng yaqqol misol: Yer bizni o‘ziga tortadi — shu tufayli biz yerda yura olamiz.
🧠 Gravitatsiya tushunchasi kimga tegishli?
| Olim | Yil | Hissa |
|---|---|---|
| Isaac Newton | 1687 | Gravitatsiya qonunini yaratdi: har qanday 2 jism bir-birini tortadi |
| Albert Einstein | 1915 | Gravitatsiyani fazoning egilishi sifatida tushuntirdi (nisbiylik nazariyasi) |
🔢 Nyutonning gravitatsiya qonuni
Gravitatsion kuchni hisoblash formulasi:
F=G⋅m1⋅m2r2F = G \cdot \frac{m_1 \cdot m_2}{r^2}
Bu yerda:
-
F — tortishish kuchi
-
G — gravitatsion doimiy (6.67 × 10⁻¹¹ N·m²/kg²)
-
m₁ va m₂ — ikki jismlarning massalari
-
r — ular orasidagi masofa
📌 Masofa ko‘payganda — kuch kamayadi
📌 Massalar oshganda — kuch ortadi
🌍 Gravitatsiyaning hayotimizdagi roli
| Gravitatsiya tufayli nima bo‘ladi? | Misollar |
|---|---|
| Odamlar yerda yuradi | Yiqilib ketmaymiz |
| Oy Yerni aylanadi | Okeanlardagi to‘lqinlar (suv ko‘tarilishi) |
| Sayyoralar Quyosh atrofida harakatlanadi | Quyosh tizimi barqaror |
| Atmosfera Yerga yopishgan holda qoladi | Nafas olish imkoniyati |
| Yomg‘ir, qor pastga tushadi | Og‘irlik kuchi orqali |
🌌 Gravitatsiya koinotda qanday ishlaydi?
-
Qora tuynuklar — juda kuchli gravitatsiyaga ega bo‘lgan yulduz qoldiqlari. Ular hattoki yorug‘likni ham “ushlab” qoladi.
-
Oydagi tortishish Yerdagidan 6 baravar kam — shuning uchun astronautlar "sakraydi".
📘 Qiziqarli faktlar
-
Gravitatsiyasiz muhitda odam suzib yuradi (og‘irliksiz holat — kosmik stansiyada)
-
Quyosh Yerni tortadi, lekin Yer ham Quyoshni biroz tortadi!
-
Massasi qancha katta bo‘lsa, gravitatsiyasi shuncha kuchli bo‘ladi
-
Gravitatsiya hech qachon nol bo‘lmaydi, lekin masofa bilan kuchsizlanadi