Havoning ifloslanishi nima va nega bu muhim?
Havoning ifloslanishi — bu nafaqat yoqimsiz hid yoki tutun, balki inson sog‘lig‘i uchun zararli bo‘lgan ko‘zga ko‘rinmas moddalardir. Bu moddalarga mashina gazlari, zavod chiqindilari, chiqindilarni yoqishdan chiqqan tutun, hatto uydagi oshxona bug‘lari ham kiradi.
Ammo bu zarrachalar bizning nafas olish tizimimizga kirgach, ayniqsa o‘pkamizga qanday ta’sir qiladi?
Ifloslangan havo o‘pkaga qanday zarar yetkazadi?
O‘pka — tanamizdagi eng nozik va muhim a’zolardan biri. U har soniyada tanamizni kislorod bilan ta’minlab, karbonat angidridni chiqarib yuboradi. Biroq, havoda uchraydigan zararli zarrachalar (ayniqsa PM2.5 va PM10) o‘pkaning chuqur qatlamlariga kirib, quyidagi muammolarni keltirib chiqarishi mumkin:
-
Yallig‘lanishga sabab bo‘ladi, nafas olishni qiyinlashtiradi
-
Astma xurujlarini qo‘zg‘atadi va simptomlarini kuchaytiradi
-
O‘pka faoliyatini kamaytiradi, ayniqsa bolalar va qariyalarda
-
Surunkali kasalliklarga sabab bo‘ladi, masalan, bronxit yoki XOBL
-
O‘pka saratoni xavfini oshiradi, ayniqsa uzoq muddatli ta’sirda
Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST) ma’lumotlariga ko‘ra, har yili dunyo bo‘yicha 7 millionga yaqin kishi ifloslangan havo bilan bog‘liq kasalliklardan erta vafot etadi.
Kimlar ko‘proq xavf ostida?
Havoning ifloslanishi hammani ta’sirlantiradi, ammo ayrim guruhlar ko‘proq xavf ostida bo‘ladi:
-
Bolalar — ularning nafas olish tizimi hali to‘liq rivojlanmagan
-
Qariyalar — immuniteti sust bo‘ladi va ko‘pincha surunkali kasalliklarga ega
-
Astma yoki XOBL (surunkali obstruktiv bronxit) bilan kasallanganlar
-
Tashqarida ishlaydiganlar — ular ko‘proq iflos havo bilan to‘qnash keladi
O‘pkani himoya qilish bo‘yicha oddiy maslahatlar
-
Havo sifati ko‘rsatkichlarini tekshirib turing: Mobil ilovalar yoki veb-saytlardan foydalaning
-
Iflos havo kunlarida uydan chiqmaslikka harakat qiling
-
Uydagi havoni tozalovchi qurilmalardan foydalaning
-
Chekishdan va passiv chekishdan saqlaning
-
Uy va ish joyida yashil o‘simliklar eking — ular havoni tabiiy tozalaydi
-
Zarur bo‘lsa niqob taqing — ayniqsa changli yoki smogli kunlarda
-
Ekologik transportga o‘ting — velosiped, elektr mashina yoki jamoat transporti
Haqiqiy hayotdan misol
Toshkentda qish oylarida havoning sifati yomonlashadi. 2023-yilda kuzatuvlarga ko‘ra, iflos havo kunlarida bolalar va qariyalar orasida nafas olish bilan bog‘liq shikoyatlar 20% ga oshgan. Bu shifoxonalarga murojaatlar sonining ko‘payishiga olib kelgan.
Xulosa
Havoning ifloslanishi ko‘zga ko‘rinmaydi, lekin sog‘liq uchun juda xavfli. Bu sekin-asta o‘pkamizga zarar yetkazib, astma, bronxit va hatto saraton kabi og‘ir kasalliklarga olib kelishi mumkin. Ammo biz har kuni kichik odatlarni o‘zgartirib, o‘zimizni va yaqinlarimizni himoya qila olamiz.
Endi navbat sizda!
Siz havo sifatiga e’tibor berasizmi? Kundalik hayotingizda o‘pka sog‘lig‘ingizni himoya qilish uchun nima qilasiz?
Bugundan boshlang! Toza havo — sog‘lom hayot garovidir.