Immunosupressiya tushunchasi

Immunosupressiya tushunchasi XX asrda immunologiya va transplantologiya sohalarining rivojlanishi bilan shakllangan.

🧠 Dastlabki kashfiyotlar:

• XX asr boshlarida immun tizimning chet el to‘qimalarini rad etishi roli aniqlangan.

• 1944 yilda Britaniyalik biolog Sir Piter Medovar immun tizimning transplantatni rad etishida ishtirok etishini isbotladi. Uning ishlari transplantatsiya immunologiyasi asoslarini yaratdi va 1960 yilda Nobel mukofoti bilan taqdirlandi.

💊 Immunosupressiv preparatlarning kashfiyoti:

• 1950-yillarda kortizon va prednizolon kabi steroidlar immunosupressiv xususiyatlari bilan aniqlangan.

• 1960-yillarda azatioprin (saraton dori vositasi) organ transplantatsiyasida muvaffaqiyatni oshirdi.

• 1970-yillarda tsiklosporin (tuproqdagi qo‘ziqorinlardan olingan) kashf qilindi va 1978 yilda bu dori buyrak transplantatsiyasida muvaffaqiyatli qo‘llanildi.

🧪 Immunosupressiya nima?

Immunosupressiya — bu immun tizimning faolligining kamayishi bo‘lib, organizm infeksiyalar, saraton hujayralari va transplantatsiya qilingan to‘qimalarga qarshi kurashishda zaiflashadi.

🔬 Mexanizmi:

Immunosupressiv preparatlar:

• T-hujayralar va B-hujayralar faoliyatini bostiradi.

• Immun tizimi signallarini yuboruvchi sitokinlar ishlab chiqarilishini to‘xtatadi.

• Yallig‘lanish va autoimmun jarayonlarni kamaytiradi.

💉 Asosiy immunosupressiv dorilar sinflari:

⚠️ Tibbiy qo‘llanilishi:

1. Organ transplantatsiyasi — rad etishni oldini olish (buyrak, jigar, yurak).

2. Autoimmun kasalliklar — noto‘g‘ri ishga tushgan immun javobini kamaytirish.

3. Saraton terapiyasi — kimyoterapiya tarkibiy qismi sifatida.

4. Allergiya va yallig‘lanish — og‘ir astma, lupus, Krone kasalligi va boshqalar.

⚠️ Xavflar va asoratlar:

• Immun tizimi zaiflashgani uchun infeksiyalarga yuqish xavfi ortadi.

• Lymphoma va teri saratoni kabi ba’zi saraton turlari rivojlanishi ehtimoli oshadi.

• Dori toksik ta’siri (buyrak va jigar shikastlanishi).

• Opportyunistik infektsiyalar (sitomegalovirus, qo‘ziqorin infeksiyalari).

📅 Immunosupressiya tarixidagi asosiy bosqichlar: