Kesh — bu ma’lum bir vaqt davomida tez-tez ishlatiladigan ma’lumotlarni saqlash uchun mo‘ljallangan kichik, yuqori tezlikdagi xotira. Bu, ayniqsa kompyuterlar, smartfonlar, brauzerlar va boshqa raqamli tizimlar uchun ishlash tezligini oshiradi.
🔑 Asosiy Xususiyatlar:
-
Maqsad: Ma’lumotlarga tezroq kirish uchun vaqtni tejash.
-
Joylashuvi: Kesh CPU (markaziy protsessor), RAM (operativ xotira), qattiq disklar (HDD/SSD) va brauzerlarda bo‘lishi mumkin.
-
Tezlik: Kesh oddiy xotiradan tezroq ishlaydi, lekin kichikroq hajmga ega.
🧠 Kesh Turlari:
-
CPU Kesh (Protsessor Kesh)
-
Protsessorda joylashgan.
-
CPU tomonidan tez-tez ishlatiladigan buyruqlar va ma’lumotlarni saqlaydi.
-
3 xil daraja bo‘ladi:
-
L1 (Level 1) — eng tez va eng kichik
-
L2 (Level 2) — kattaroq, lekin sekinroq
-
L3 (Level 3) — bir nechta yadro uchun umumiy, eng sekin
-
-
-
Disk Kesh (Disk Cache)
-
HDD yoki SSD tomonidan ishlatiladi.
-
Tez-tez ishlatilgan fayllarni saqlab, ular tezroq o‘qilishi yoki yozilishi mumkin.
-
-
Brauzer Kesh (Browser Cache)
-
Veb-saytlar rasmlari, skriptlar, stil fayllarini saqlaydi, shunda takroriy tashriflarda sayt tezroq yuklanadi.
-
-
Ilova Kesh
-
Ilovalar vazifasiz vaqtinchalik ma’lumotlarni (masalan, tasvirlar) saqlaydi, ular har safar qayta yuklanmasligi uchun.
-
✅ Afzalliklari:
-
Tezroq ishlash va tizimning samaradorligini oshirish
-
Asosiy xotira va saqlash vositasini yengillashtirish
-
Trafikni tejash (brauzerda ayniqsa foydali)
❌ Kamchiliklari:
-
Cheklangan hajm
-
Eski ma’lumotlar saqlanishi mumkin
-
Ba’zan qo‘lda tozalash kerak bo‘lishi mumkin
🧪 Hayotdan Misol:
Agar siz onlayn video tomosha qilsangiz, dastlab videoni yuklab, keshda saqlaysiz. Keyingi safar videoni qayta tomosha qilsangiz, tezroq yuklanadi, chunki ma’lumotlar avvaldan qurilmada saqlangan.