Kimyoviy reaksiyalar va tenglamalar

🔷 Kimyoviy reaksiya nima?

Kimyoviy reaksiya — bu bir yoki bir nechta moddalar (reaktantlar) birikib yangi moddalar (mahsulotlar) hosil qiladigan jarayon.

🧪 Misol:
Vodorod va kislorod reaksiyaga kirishganda suv hosil bo‘ladi:

Vodorod + Kislorod → Suv

Bu kimyoviy o‘zgarish — atomlar qayta joylashadi, yangi modda paydo bo‘ladi.

🔬 Kimyoviy reaksiya belgilari

Quyidagilar kimyoviy reaksiya sodir bo‘lganini bildiradi:

🧮 Kimyoviy tenglamalar

Kimyoviy tenglama — bu reaksiyada qatnashgan moddalarni formulalar yordamida yozish usuli.

📘 Umumiy ko‘rinishi:

Reaktant(lar) → Mahsulot(lar)

🔁 Agar reaksiya qaytar bo‘lsa, ikkita yo‘nalishli o‘q (⇌) ishlatiladi.

✅ Oddiy misol:

Vodorod + Kislorod → Suv

Formulada:

H₂ + O₂ → H₂O   ❌ (bu teng emas!)

👉 To‘g‘rilangan tenglama:

2H₂ + O₂ → 2H₂O   ✅

Bu muvozanatlangan tenglama — ikki tomon ham bir xil miqdorda atomga ega.
Bu moddalar saqlanish qonuniga muvofiq.

⚖️ Kimyoviy tenglamani muvozanatlash

Nima uchun muvozanatlash kerak?

“Hech qanday atom yo‘qolmaydi va paydo bo‘lmaydi — ular faqat joyini o‘zgartiradi.”

Bosqichlar:

1. Har bir moddaning to‘g‘ri formulasini yozing

2. Har bir elementning atomlarini sanang

3. Ko‘paytuvchilar (koeffitsiyentlar) yordamida atom sonini tenglashtiring

4. Formulalarning ichidagi indekslarni o‘zgartirmang

🔢 Misol:

Noto‘g‘ri:

CH₄ + O₂ → CO₂ + H₂O

To‘g‘rilangan:

CH₄ + 2O₂ → CO₂ + 2H₂O

✅ Bu yerda:

• C: 1 dona (ikkala tomonda)

• H: 4 dona

• O: 4 dona

🔄 Kimyoviy reaksiyalar turlari

🧠 Asosiy tushunchalar

• Reaktantlar — boshlang‘ich moddalar

• Mahsulotlar — reaksiya natijasida hosil bo‘lgan moddalar

• Tenglama — formulalar orqali ifodalanadi

• Muvozanatlash — atomlar soni teng bo‘lishi kerak

• Moddalar saqlanish qonuni — hech narsa yo‘qolmaydi, faqat o‘zgaradi

✅ Xulosa

• Kimyoviy reaksiya — bu yangi moddalar hosil bo‘lishi

• Tenglama — bu reaksiyani formulalar orqali yozish

• Har doim muvozanatlangan bo‘lishi kerak

• Har xil reaksiya turlari bor: birikma, parchalash, almashtirish va boshqalar

• Atomlar yo‘qolmaydi — ular qayta joylashadi