Kislota — bu suvda eritilganda vodorod ioni (H⁺) ajratadigan kimyoviy modda.
🔹 Kislotaning ta’mi nordon, u metallar bilan reaksiyaga kirishishi va indikatorlarning rangini o‘zgartirishi mumkin (masalan, lakmus qog‘ozi ko‘kdan qizilga aylanadi).
🧪 Kislotaning xossalari
| Xususiyat | Tavsifi |
|---|---|
| Ta’mi | Nordon (masalan, limon, sirka) |
| pH qiymati | 7 dan kichik (qanchalik past bo‘lsa, shunchalik kuchli) |
| Lakmusga ta’siri | Ko‘k lakmusni qizil rangga o‘zgartiradi |
| Elektr o‘tkazuvchanligi | Suvda eritilganda tok o‘tkazadi |
| Metallar bilan reaksiyasi | Vodorod gazi (H₂) ajraladi |
| Neytrallashishi | Asos (ishqor) bilan: kislota + asos → tuz + suv |
🔬 Keng tarqalgan kislotalar
| Kislota nomi | Formulasi | Qaerda uchraydi / nimaga ishlatiladi |
|---|---|---|
| Xlorid kislotasi (Solyanaya) | HCl | Oshqozon suvi, metall tozalash |
| Sulfat kislotasi | H₂SO₄ | Akkumulyatorlar, o‘g‘itlar |
| Azot kislotasi | HNO₃ | Portlovchi modda, o‘g‘it ishlab chiqarish |
| Sirka kislotasi | CH₃COOH | Sirka (ovqat uchun) |
| Limon kislotasi | C₆H₈O₇ | Limon va apelsin mevalarida |
| Uglerod kislotasi | H₂CO₃ | Gazlangan ichimliklarda |
💥 Kuchli va zaif kislotalar
| Turi | Tavsifi | Misollar |
|---|---|---|
| Kuchli kislota | Suvda to‘liq ionlarga ajraladi | HCl, H₂SO₄, HNO₃ |
| Zaif kislota | Suvda qisman ionlarga ajraladi | Sirka kislotasi, limon kislotasi |
⚖️ Neytrallanish: kislota + asos → tuz + suv
Misol:
HCl + NaOH → NaCl (osh tuzi) + H₂O
⚠️ Kislotalar bilan ishlashda ehtiyot choralar
-
Har doim qo‘lqop va ko‘zoynak taqing
-
Laboratoriyada kislotalarni hech qachon tatib ko‘rmang
-
Har doim avval suvga kislota qo‘shing, aksincha emas
-
Kislotalarni maxsus idishlarda va nom bilan saqlang
📘 Qiziqarli faktlar
-
Inson oshqozonidagi xlorid kislotaning pH darajasi 1–2
-
Kislotali yomg‘ir tarkibida sulfat va azot kislotasi bo‘ladi
-
Asalarilar va chumolilar chaqqanda formik kislota chiqaradi
-
Limon, sirka va yogurt — bu zaif, xavfsiz kislotalar