24.06.2025
17
🔷 Kislota va asoslar nima?
Moddalar kimyoviy xossalariga ko‘ra uch turga bo‘linadi:
Kislotalar
Asoslar (ishqorlar)
Neytral moddalar
Bu tasnif ularning suvda qanday ion ajratishiga va reaksiyalarda qanday harakat qilishiga asoslanadi.
| Belgisi | Tavsifi |
|---|---|
| Ta’mi | Nordon (⚠️ laboratoriyada ta’tib ko‘rish mumkin emas!) |
| pH oraliği | 0 dan 6.9 gacha (7 dan kichik) |
| Suvda | Vodorod ioni (H⁺) ajratadi |
| Reaktsiyasi | Metallar, karbonatlar va asoslar bilan reaksiyaga kirishadi |
| Lakmus qog‘ozi | Ko‘kdan qizilga o‘zgaradi |
| Misollar | Tuz kislotasi (HCl), limon kislotasi, sirka (etanoat kislota) |
| Belgisi | Tavsifi |
|---|---|
| Ta’mi | Achchiq |
| Qo‘l bilan | Silliq, sovunsimon |
| pH oraliği | 7.1 dan 14 gacha (7 dan katta) |
| Suvda | Gidroksid ioni (OH⁻) ajratadi |
| Reaktsiyasi | Kislotalarni neytrallaydi |
| Lakmus qog‘ozi | Qizildan ko‘kka o‘zgaradi |
| Misollar | Natriy gidroksid (NaOH), osh sodasi, ammiak (NH₃) |
| Belgisi | Tavsifi |
|---|---|
| pH qiymati | 7 ga teng |
| Lakmus | Rangini o‘zgartirmaydi |
| Misollar | Toza suv, tuzli suv eritmasi |
pH shkalasi moddaning qanchalik kislotali yoki ishqoriy ekanligini ko‘rsatadi.
Shkala 0 dan 14 gacha bo‘ladi:
0 7 14
|-------|--------|
Kislota Neytral Asos
pH < 7 → Kislota
pH = 7 → Neytral
pH > 7 → Asos (ishqor)
📌 Eslatma: pH — bu logarifmik o‘lchov, ya’ni har bir birlik o‘zgarish 10 baravar farqni anglatadi.
| Modda | pH qiymati | Turi |
|---|---|---|
| Akkumulyator kislotasi | 1 | Kuchli kislota |
| Limon sharbati | 2–3 | Kislota |
| Sirka | ~3 | Kislota |
| Toza suv | 7 | Neytral |
| Osh sodasi | 8–9 | Zaif asos |
| Sovun | 10–11 | Asos (ishqor) |
| Oqartiruvchi vosita | 13 | Kuchli asos |
Kislota va asos bir-biri bilan reaksiyaga kirishsa, ular:
Tuz + suv hosil qiladi
🧪 Misol:
HCl (kislota) + NaOH (asos) → NaCl (tuz) + H₂O (suv)
🔧 Qo‘llanilishi:
Dorilarda (masalan, oshqozon kislotasini kamaytiruvchi dori)
Qishloq xo‘jaligida (tuproq pHini muvozanatlash)
Sanoatda (chiqindi suvlarni tozalash)
Kislotalar — pH < 7, suvda H⁺ ajratadi, lakmusni qizilga bo‘yaydi
Asoslar (ishqorlar) — pH > 7, suvda OH⁻ ajratadi, lakmusni ko‘kka bo‘yaydi
Neytral moddalar — pH = 7, reaksiyaga kam kirishadi
pH shkalasi moddaning kislotali yoki ishqoriy ekanligini aniqlash uchun ishlatiladi
Kislota + asos → tuz + suv (neytrallanish reaksiyasi)
Примечание: Вся информация, представленная на сайте, является неофициальной. Получить официальную информацию можно с сайтов соответствующих государственных организаций