article-img 11.06.2025 email 3

Kompyuter qanday ishlaydi?

🔹 1. Kompyuter nima?

Kompyuter — bu elektron qurilma bo‘lib, u ma’lumotlarni qayta ishlaydi, saqlaydi va aks ettiradi. Kompyuter ishlashi uchun apparat (fizik qismlar) va dasturiy ta’minot (raqamli buyruqlar) birga ishlaydi.

🔹 2. Apparatura (Hardware) — Kompyuterning “tanasi”

Apparat ta’minoti — bu kompyuterning barcha ko‘rinadigan, ushlab ko‘rish mumkin bo‘lgan qismlaridir.

🧩 Asosiy apparat qismlar:

Qism Vazifasi
Protsessor (CPU) Kompyuterning “miyasi”. Barcha hisoblashlarni bajaradi.
Tezkor xotira (RAM) Vaqtinchalik xotira. Kompyuter ishlayotganda ma’lumotlarni saqlaydi.
Qattiq disk (HDD) yoki SSD Uzoq muddatli xotira. Fayllar va dasturlar shu yerda saqlanadi.
Ona plata (Motherboard) Barcha qismlarni bog‘laydigan asosiy elektron plata.
Elektr manbai (Power Supply) Qurilmalarga elektr uzatadi.
Monitor Ekran. Ma’lumotlarni ko‘rsatadi.
Klaviatura va sichqoncha Foydalanuvchi orqali ma’lumot kiritish uchun.
Grafik karta (GPU) Tasvir va videolarni ishlaydi.
Sovutish tizimi Qizib ketishdan saqlaydi.

📌 Misol: Siz klaviaturada tugmani bossangiz (apparat), bu signal protsessorga boradi, u uni qayta ishlaydi va natijani monitorda ko‘rsatadi.

🔹 3. Dasturiy ta’minot (Software) — Ko‘rinmas “aql”

Dasturiy ta’minot — bu kompyuterga nima qilishni buyuradigan raqamli ko‘rsatmalar to‘plamidir. Uni ushlab bo‘lmaydi.

🧠 Asosiy dasturiy ta’minot turlari:

Tur Misollar Vazifasi
Operatsion tizim (OS) Windows, macOS, Linux Kompyuterning barcha resurslarini boshqaradi
Ilova dasturlar Word, Excel, Chrome, Photoshop Maxsus ishlar uchun mo‘ljallangan
Tizim dasturlari Dreyverlar, BIOS Apparat va operatsion tizimni bog‘laydi
Yordamchi dasturlar Antiviruslar, arxivatorlar Texnik xizmat va xavfsizlikni ta’minlaydi

📌 Misol: Microsoft Word — bu dastur. Siz unda yozasiz (klaviatura orqali), u faylni qattiq diskda saqlaydi va natijani ekranda ko‘rsatadi.

🔹 4. Qanday ishlaydi — bosqichma-bosqich:

🟢 1-qadam: Quvvatni yoqish

  • Siz kompyuterni yoqasiz.

  • Elektr quvvati barcha qurilmalarga uzatiladi.

  • BIOS dasturi apparat qismlarni tekshiradi.

🟢 2-qadam: Operatsion tizim yuklanadi

  • BIOS orqali operatsion tizim (masalan, Windows) yuklanadi.

  • Operatsion tizim qurilmalarni boshqara boshlaydi.

🟢 3-qadam: Dastur ishga tushadi

  • Siz biror dastur ochasiz (masalan, brauzer).

  • Operatsion tizim unga xotira (RAM) va protsessor vaqtini ajratadi.

  • Dastur apparatlar bilan ishlay boshlaydi.

🟢 4-qadam: Foydalanuvchi kiritmasi va chiqishi

  • Siz klaviaturada saytingiz nomini kiritasiz.

  • Brauzer internetga murojaat qiladi.

  • Javob qaytadi va ekran orqali ko‘rsatiladi.

🔹 5. Taqqoslash: Apparat vs Dastur

Apparat (Hardware) Dastur (Software)
Jismoniy, ushlab ko‘rish mumkin Raqamli, ko‘rinmaydi
Misollar: monitor, klaviatura, disk Misollar: Windows, Word, brauzer
Harakatlarni bajaradi Ko‘rsatmalar beradi
Dastursiz ishlamaydi Apparat bo‘lmasa ishga tushmaydi

🔹 6. Hayotiy o‘xshatish

🧠 Kompyuter — inson tanasiga o‘xshaydi:

  • Apparat — bu tana: miya, qo‘l, ko‘z.

  • Dastur — bu aql, fikr, buyruqlar.

  • Tana ong bo‘lmasa harakat qila olmagani kabi, kompyuter ham dastursiz ishlamaydi.

Примечание: Вся информация, представленная на сайте, является неофициальной. Получить официальную информацию можно с сайтов соответствующих государственных организаций