Kosmosga uchish – bu murakkab va ko‘p bosqichli jarayon bo‘lib, u jismoniy, texnik va psixologik tayyorgarlikni talab qiladi. Astronavtlar (yoki kosmonavtlar) fazoga chiqishdan oldin yillar davomida tayyorlanadilar.
1. Tanlov va saralash
Kosmonavt bo‘lishni istaganlar uchun quyidagi talablar qo‘yiladi:
-
Sog‘lom jismoniy holat;
-
Yuqori darajadagi bilim (ayniqsa, muhandislik, fizika, tibbiyot sohalarida);
-
Kuchli psixologik tayyorgarlik;
-
Harbiy yoki tajribali uchuvchilar ko‘pincha afzalliklarga ega bo‘ladi.
2. Jismoniy tayyorgarlik
Kosmonavtlar jismoniy kuch, chidamlilik, yurak-qon tomir tizimi salomatligini oshirish uchun doimiy mashqlar bajaradilar. Bunga quyidagilar kiradi:
-
Sport zallarda mashg‘ulotlar;
-
Suv ostida mashqlar (og‘irliksiz muhitga tayyorlanish);
-
Sinovlar (masalan, sentrifuga – og‘irlik kuchini simulyatsiya qilish uchun).
3. Psixologik tayyorgarlik
Kosmosda uzoq vaqt qolish ruhiy barqarorlikni talab qiladi. Tayyorlov quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
-
Stressga chidamlilikni oshirish;
-
Yopiq joyda ishlashga moslashish;
-
Jamoada ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirish.
4. Ilmiy va texnik bilimlar
Kosmonavtlar o‘zlarining fazodagi topshiriqlari bo‘yicha chuqur bilimga ega bo‘lishlari kerak:
-
Fazoviy kemani boshqarish;
-
Aloqa vositalaridan foydalanish;
-
Zararlarni bartaraf etish;
-
Tibbiy yordam ko‘rsatish.
5. Simulyatsiya va amaliy mashg‘ulotlar
Uchishdan oldin kosmonavtlar maxsus trenajyorlarda mashq qilishadi:
-
Parvoz simulyatorlari;
-
Og‘irlik yo‘qligini simulyatsiya qiluvchi bassaynlar;
-
“Soyuz”, “ISS” kabi haqiqiy fazoviy stansiyalar modelida amaliyotlar.
6. Kosmosga chiqish arafasida
Uchishdan oldingi so‘nggi tayyorgarlik quyidagilardan iborat:
-
Tibbiy ko‘rik;
-
So‘nggi texnik mashg‘ulotlar;
-
Skafandr kiyish va tekshirish;
-
Startga olib chiqish va raketa ichiga joylashish.