article-img 19.06.2025 email 10

Ko`zlar

Ko‘z — bu ko‘rish a’zosi, ya’ni bizning atrof-muhitni ko‘rish, rang, harakat va shakllarni farqlash imkonini beradigan sezgi organimizdir.

Har bir insonda ikkita ko‘z bo‘ladi. Ular miyadagi ko‘rish markazi bilan birga ishlaydi va natijada biz 3 o‘lchamli (chuqurlikli) tasvirni ko‘ramiz.


📌 Ko‘zning tuzilishi va qismlari

Qism nomi Vazifasi
Rog‘ (rog‘ovitsa) Ko‘zning old shaffof qismi, nurning yo‘nalishini buradi
Qorachiq (zrachok) Yorug‘lik o‘tadigan teshik, o‘z o‘lchamini o‘zgartirib, yorug‘likni boshqaradi
Iris (rangli qavat) Ko‘zning rangli qismi, qorachiqni kengaytiradi yoki toraytiradi
Linza (xrustalik) Nurni to‘g‘ri yo‘naltirish va fokuslash orqali tiniq tasvir beradi
To‘r pardasi (setchatka) Yorug‘likni sezadigan hujayralar joylashgan ichki qatlam
Tayoqchalar (rods) Kunduzi qorong‘ida ko‘rish (oq-qora ko‘rish)
Do‘mbaloqlar (cones) Rangli va aniq ko‘rish, kun davomida ishlaydi
Ko‘rish nervi Ko‘rish signallarini miya ko‘rish markaziga olib boradi
Sariq nuqta (makula) Eng tiniq va markaziy ko‘rishni ta’minlaydi
Shishasimon tana Ko‘z ichini to‘ldiruvchi gelga o‘xshash modda, shaklni saqlaydi
Sklera (oq qavat) Ko‘zning tashqi himoya qavati, oq rangda bo‘ladi

⚙️ Ko‘rish jarayoni qanday ishlaydi?

  1. Yorug‘lik rog‘ orqali ko‘zga kiradi.

  2. U qorachiq orqali o‘tib, linzada fokuslanadi.

  3. Yorug‘lik to‘r pardasiga tushadi, u yerda tayoqcha va do‘mbaloqlar uni elektr signallariga aylantiradi.

  4. Bu signallar ko‘rish nervi orqali miya ko‘rish markaziga yuboriladi.

  5. Miya ushbu signallarni obrazga (tasvirga) aylantiradi — biz ko‘ramiz.


🧠 Ko‘z haqida qiziqarli faktlar

  • Inson ko‘zi 10 milliondan ortiq rang soyalarini ajrata oladi.

  • Tayoqchalar — qorong‘ida ko‘rish uchun,

  • Do‘mbaloqlar — rangli va aniq ko‘rish uchun ishlaydi.

  • Ko‘r nuqta — bu joyda to‘r pardada reseptorlar yo‘q (nerv chiqadigan joy).

  • Ko‘z har kuni miyaga 1 milliondan ortiq signal yuboradi.


🩺 Ko‘z kasalliklari va muammolari

Kasallik nomi Tavsifi
Yaqin ko‘rish (miopiya) Uzoqni ko‘ra olmaydi, tasvir to‘r pardadan oldin fokuslanadi
Uzoq ko‘rish (gipermetropiya) Yaqinni ko‘ra olmaydi, tasvir to‘r pardadan keyin fokuslanadi
Astigmatizm Rog‘ yoki linzaning shakli notekis bo‘lib, tasvir xiralashadi
Katarakta Linza bulutlanadi, ayniqsa keksa yoshda
Glaukoma Ko‘z bosimi ortib, ko‘rish nerviga zarar yetkazadi
Makula degeneratsiyasi Markaziy ko‘rishning pasayishi (odatda keksalarda)
Kon’yunktivit (qizil ko‘z) Ko‘z shilliq qavatining yallig‘lanishi, virus/bakteriyadan
Rang ajratmaslik (daltonizm) Ranglarni farqlay olmaslik (asosan erkaklarda ko‘p)

🧪 Ko‘zni tekshirish usullari

Tekshiruv turi Maqsadi
Ko‘rish charog‘i (Snellen chart) Harflarni o‘qib ko‘rish aniqligini baholash
Refraktometriya Ko‘zga qanday linza kerakligini aniqlash
Tonometriya Glaukoma uchun ko‘z bosimini o‘lchash
Oftalmoskopiya To‘r pardasi va ko‘rish nervini tekshirish
Rangni ajratish testi Daltonizm bor-yo‘qligini aniqlash

Xulosa

Qism Vazifasi
Rog‘ va linza Yorug‘likni qabul qilish va fokuslash
To‘r pardasi Yorug‘likni sezib, signalga aylantirish
Ko‘rish nervi Signalni miyaga yetkazish
Miya Tasvirni shakllantirish (biz aynan bu yerda ko‘ramiz)

Примечание: Вся информация, представленная на сайте, является неофициальной. Получить официальную информацию можно с сайтов соответствующих государственных организаций