Mehnat muhofazasi va ish joyida xavfsizlik

Mehnat muhofazasi — bu xodimlarning sog‘lig‘i, xavfsizligi va salomatligini ish jarayonida ta’minlashga qaratilgan qoidalar, chora-tadbirlar va tizimlar majmuasidir. Bu qonuniy talab bo‘lishi bilan birga, unumli va ijobiy ish muhitini yaratishda muhim rol o‘ynaydi.

✅ Nima uchun mehnat muhofazasi muhim?

• Xodimlarni jarohatlanish va kasalliklardan himoya qiladi

• Ishni qoldirish va kadrlar almashinuvi kamayadi

• Ishchanlik va ruhiy holat yaxshilanadi

• Yuridik jazolardan qochiladi

• Kompaniya obro‘sini oshiradi

⚠️ Ish joyidagi keng tarqalgan xavf-xatarlar

1. Jismoniy xavflar – ho‘l yoki sirpanchiq pollar, texnik uskunalar, yiqilib tushuvchi buyumlar

2. Kimyoviy xavflar – zaharli moddalar, gazlar, tutunlar

3. Biologik xavflar – viruslar, bakteriyalar, gigiyena yetishmovchiligi

4. Ergonomik muammolar – noto‘g‘ri o‘tirish, takrorlanuvchi harakatlar

5. Psixologik xavflar – stress, bosim, mobbing (ruhiy zo‘ravonlik)

🛠️ Ish beruvchining majburiyatlari

• Doimiy xavf tahlilini o‘tkazish

• Xodimlarga mehnat muhofazasi bo‘yicha trening o‘tkazish

• Kerakli shaxsiy himoya vositalari (SHHV) bilan ta’minlash

• Jihoz va inshootlarning texnik holatini nazorat qilish

• Favqulodda vaziyatlar rejasi va xavfsizlik belgilarini osib qo‘yish

• Baxtsiz hodisalarni ro‘yxatga olish va o‘rganish

• Mehnat qonunchiligiga qat’iy rioya qilish

👷‍♀️ Xodimning majburiyatlari

• Xavfsizlik bo‘yicha yo‘riqnomalarga amal qilish

• Himoya vositalarini to‘g‘ri ishlatish

• Xavfli holat yoki buzilish haqida darhol xabar berish

• Mashg‘ulotlar va evakuatsiya mashqlarida qatnashish

• Ish muhitida xavfsizlik madaniyatini qo‘llab-quvvatlash

📈 Eng yaxshi amaliyotlar

• Yil davomida muntazam tekshiruv va auditlar o‘tkazish

• Mehnat muhofazasi qo‘mitasini tashkil qilish

• Ruhiy salomatlikni qo‘llab-quvvatlovchi dasturlar joriy etish

• Ochiq muloqot orqali xavfsizlik takliflarini qabul qilish

• Aptechkalar, yong‘in o‘chirgichlar va boshqa favqulodda vositalarni osongina topiladigan joyda saqlash

• Har yili o‘quv mashg‘ulotlari va yong‘in signal mashqlari o‘tkazish

⚖️ Qonuniy javobgarlik

Ish beruvchilar O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksi va Mehnat muhofazasi to‘g‘risidagi qonunlariga amal qilishi shart. Bunga amal qilmaslik quyidagilarga olib keladi:

• Ma’muriy va moliyaviy jarimalar

• Baxtsiz hodisalar va sud da’volari

• Kompaniyaning obro‘siga putur yetishi

🧠 Xulosa

Xavfsiz va sog‘lom ish muhiti nafaqat qonuniy talab, balki muvaffaqiyatli biznesning asosi hisoblanadi. Mehnat muhofazasiga investitsiya kiritish xodimlarning salomatligi, ishonchi va unumdorligiga ijobiy ta’sir qiladi.