article-img 24.06.2025 email 14

Mendeleyev jadvali va Kimyoviy bog‘lanishlar

🔷 Mendeleyev jadvali nima?

Mendeleyev jadvali — bu kimyoviy elementlarning tartiblangan jadvali bo‘lib, ular:

  • Atom raqami (protonlar soni) bo‘yicha

  • Kimyoviy xossalari va

  • Elektron tuzilishi asosida joylashtirilgan.

📌 Muallifi: Dmitriy Mendeleyev (1869-yil)

🧩 Jadval tuzilishi

Qismi Tushuntirishi
Davr (gorizontal qator) 1 dan 7 gacha — elektron qavatlar sonini bildiradi
Guruh (vertikal ustun) 1 dan 18 gacha — bir xil kimyoviy xossalarga ega elementlar
Metallar Chap va markazda — yorqin, issiqlik va tok o‘tkazadi
Nometallar O‘ngda — gazsimon yoki mo‘rt, tokni o‘tkazmaydi
Metalloidlar Ikki guruh oralig‘ida — har ikkala guruh xossalariga ega

🌟 Muhim guruhlar

Guruh nomi Guruh # Misollar Xossalari
I guruh – ishqoriy metallar 1 Na, K Juda faol, yumshoq metallar
II guruh – ishqoriy yer metallar 2 Mg, Ca Kamroq faol, ko‘proq tog‘ jinslarida uchraydi
XVII guruh – Galogenlar 17 F, Cl, I Juda faol nometallar
XVIII guruh – Inert (noble) gazlar 18 He, Ne, Ar Reaksiyaga kam kirishadi, barqaror
O‘tish metallar 3–12 Fe, Cu, Zn Rangli birikmalar hosil qiladi, kuchli metallar

⚛️ Atom raqami va atom massasi

  • Atom raqami = protonlar soni

  • Atom massasi = protonlar + neytronlar soni

🔗 Kimyoviy bog‘lanish nima?

Kimyoviy bog‘lanish — bu atomlarning birikib molekula yoki birikma hosil qilishi jarayonidir. Atomlar bog‘lanadi, chunki ular barqaror bo‘lishni istaydi.

🔵 Bog‘lanish turlari

Bog‘lanish turi Qanday ishlaydi Misol
Ion bog‘lanish Bir atom elektron beradi, ikkinchisi oladi NaCl (osh tuzi)
Kovalent bog‘ Elektronlar ulashiladi H₂O (suv), CO₂
Metall bog‘ Elektronlar barcha atomlar orasida erkin harakatda Temir, mis

🧠 Har bir bog‘ haqida ko‘proq

  1. Ion bog‘lanish

    • Metall + nometall orasida yuz beradi

    • Bir atom musbat (+), ikkinchisi manfiy (–) ionga aylanadi

    • Kristall shaklida birikma hosil qiladi (masalan: tuz)

  2. Kovalent bog‘lanish

    • Nometallar orasida yuz beradi

    • Elektronlar umumiy bo‘ladi

    • Suv (H₂O), karbonat angidrid (CO₂), kislorod (O₂) — kovalent birikmalar

  3. Metall bog‘lanish

    • Faqat metall atomlar orasida bo‘ladi

    • Elektronlar erkin harakatda — bu tok va issiqlikni o‘tkazadi

🌍 Nega atomlar bog‘lanadi?

  • Barqarorlikka erishish uchun

  • Aksar atomlar tashqi qavatda 8 ta elektron bo‘lishini istaydi (bu “oktet qoidasi”)

  • Inert gazlar allaqachon to‘liq qavatga ega, shuning uchun ular reaksiyaga kam kirishadi

✅ Xulosa

  • Mendeleyev jadvali — elementlar tartibi va xossalarini ko‘rsatadi

  • Bir xil guruhdagi elementlar bir-biriga o‘xshash reaksiyalarga ega

  • Atomlar barqaror bo‘lish uchun bog‘lanadi

  • Asosiy bog‘lanish turlari:
    🔹 Ion (berish/olish)
    🔹 Kovalent (ulashish)
    🔹 Metallik (erkin harakatlanuvchi elektronlar)

Примечание: Вся информация, представленная на сайте, является неофициальной. Получить официальную информацию можно с сайтов соответствующих государственных организаций