24.06.2025
8
Modda holatlari (States of Matter)
Modda atrofimizdagi hamma narsani tashkil etadi va u 3 ta asosiy holatda bo‘ladi:
| Holat (modda turi) | Tavsiflari | Misollar |
|---|---|---|
| Qattiq (solid) | Aniq shakli va hajmi bor. Zarralar zich joylashgan. | Muz, tosh, yog‘och |
| Suyuq (liquid) | Shakli idishga qarab o‘zgaradi, hajmi doimiy. | Suv, sut, yog‘ |
| Gaz (gas) | Shakli va hajmi yo‘q, kengayadi. Zarralar erkin. | Havo, kislorod, karbonat angidrid |
📌 Qo‘shimcha holatlar (kamroq uchraydi):
Plazma – yuqori haroratda ionlashgan gaz (quyosh, chaqmoq)
Bose-Eynshteyn kondensati – juda sovuq holatda zarralar bitta “super-zarra”ga o‘xshab qoladi
| O‘zgarish turi | Qanday bo‘ladi? | Misol |
|---|---|---|
| Eritish (melting) | Qattiq → suyuq | Muz erib suvga aylanadi |
| Qaynatish (boiling) | Suyuq → gaz | Suv bug‘ga aylanadi |
| Kondensatsiya | Gaz → suyuq | Bug‘ yana suvga aylanishi |
| Muzlash (freezing) | Suyuq → qattiq | Suv muzga aylanishi |
| Sublimatsiya | Qattiq → gaz | Quruq muz bug‘ga aylanishi |
| Desublimatsiya | Gaz → qattiq | Bug‘ muzga aylanishi (qor) |
Atom — barcha moddalar tarkibidagi eng kichik zarracha. Atom 3 ta asosiy zarrachadan iborat:
| Zarracha | Zaryadi | Qaerda joylashgan? |
|---|---|---|
| Proton | Musbat (+) | Yadroda (markazda) |
| Neutron | Zaryadsiz (0) | Yadroda |
| Elektron | Manfiy (–) | Yadro atrofidagi orbitada |
🧠 Yodda saqlang:
Atom elektron neytral: protonlar va elektronlar soni teng.
Atom yadrosi — og‘irlikning markazi, asosiy massa proton + neytronga to‘g‘ri keladi.
Elektronlar orbitalarda (qatlamlarda) harakat qiladi.
| Tavsif | Qiymati |
|---|---|
| Protonlar soni | 1 |
| Elektronlar soni | 1 |
| Neytronlar soni | 0 (odatda) |
| Atom raqami | 1 |
| Atom massasi | ~1 |
Hamma elementlar Mendeleyev jadvalida tartiblangan.
Har bir elementning atom raqami uning protonlar sonini bildiradi.
Atom juda kichik: 1 million atom ni yonma-yon qo‘ysak, ipcha bo‘ladi.
Moddalar atomlarning birikishidan (molekulalardan) hosil bo‘ladi.
Modda 3 asosiy holatda bo‘ladi: qattiq, suyuq, gaz
Atom – eng kichik zarracha bo‘lib, u proton, neytron va elektrondan iborat
Modda holati harorat va bosim ta’sirida o‘zgaradi
Har bir elementning atomi o‘ziga xos tuzilishga ega
Примечание: Вся информация, представленная на сайте, является неофициальной. Получить официальную информацию можно с сайтов соответствующих государственных организаций
