Molekula — bu ikki yoki undan ortiq atomlarning kimyoviy bog‘lanish orqali hosil qilgan zarrachasi bo‘lib, u moddaning kimyoviy xossalarini saqlaydi.
🔹 Molekulalar moddalarning eng kichik zarrachalari bo‘lib, mustaqil mavjud bo‘lishi va kimyoviy reaksiyalarda ishtirok etishi mumkin.
🧬 Molekulaning tuzilishi
Molekula quyidagilardan iborat:
-
Atomlar (bir xil yoki har xil turdagi bo‘lishi mumkin)
-
Kimyoviy bog‘lanishlar (ularni birlashtiradi)
| Misol | Tarkibi | Tavsifi |
|---|---|---|
| H₂ (vodorod) | 2 ta vodorod atomi | Bir xil elementli oddiy molekula |
| O₂ (kislorod) | 2 ta kislorod atomi | Nafas olish uchun zarur molekula |
| H₂O (suv) | 2 ta vodorod + 1 kislorod | Murakkab molekula (bir necha elementdan) |
| CO₂ (karbonat angidrid) | 1 uglerod + 2 kislorod | Nafas chiqarishda chiqadigan gaz |
🔗 Molekula qanday hosil bo‘ladi?
Molekula kimyoviy bog‘lanishlar orqali hosil bo‘ladi. Ular:
| Bog‘lanish turi | Tavsifi |
|---|---|
| Kovalent bog‘ | Atomlar elektronlarni bo‘lishib oladi (masalan, H₂O) |
| Ion bog‘ | Elektron bir atomdan boshqasiga o‘tadi (masalan, NaCl) |
| Metall bog‘ | Metall atomlari o‘rtasida elektronlar erkin harakat qiladi |
🧪 Molekulalar va birikmalar
| Turi | Tavsifi |
|---|---|
| Oddiy molekulalar | Faqat bitta turdagi atomlardan (O₂, N₂) |
| Murakkab molekulalar | Har xil atomlardan (H₂O, CO₂, C₆H₁₂O₆) |
| Organik molekulalar | Uglerod asosida (oqsillar, yog‘lar, DNK) |
| Noorganik molekulalar | Organik bo‘lmagan (HCl, NaOH) |
🌍 Molekulalarning ahamiyati
Molekulalar:
-
Hayot uchun zarur (DNK, oqsillar, suv)
-
Sanoatda qo‘llaniladi (dori vositalari, plastmassa, o‘g‘itlar)
-
Atmosferada mavjud (O₂, CO₂, H₂O bug‘i)
-
Biokimyoviy jarayonlarda faol qatnashadi
📘 Qiziqarli faktlar
-
Bir tomchi suvda trillionlab molekulalar mavjud.
-
Molekulalar doim harakatda – ular tebranadi, to‘qnashadi, birikadi yoki ajraladi.
-
DNK molekulasi — inson tanasidagi eng murakkab va uzun molekulalardan biri.
-
Havo asosan N₂ (azot) va O₂ (kislorod) molekulalaridan iborat.