19.06.2025
17
Mushaklar — bu harakatlanish, shakl berish, issiqlik ishlab chiqarish va ichki a’zolarning ishlashini ta’minlovchi maxsus to‘qimalardir.
Ular tanamiz massasining taxminan 40–50% qismini tashkil qiladi va harakatlanuvchi yoki qisqaruvchi tolalardan iborat bo‘ladi.
Inson tanasida 3 xil mushak turi mavjud:
| Mushak turi | Joylashuvi | Xususiyatlari |
|---|---|---|
| Skelet mushaklari | Suyaklarga birikkan | Ixtiyoriy boshqariladi, tez qisqaradi, charchaydi |
| Yurak mushagi | Faqat yurakda | Ixtiyorsiz, umr bo‘yi qisqaradi, charchamaydi |
| Silliq mushaklar | Ichki a’zolar (ichaklar, tomirlar) | Ixtiyorsiz, sekin qisqaradi, charchamaydi |
Suyaklar bilan birikib, harakatni ta’minlaydi.
Asab tizimi orqali boshqariladi (ixtiyoriy).
Masalan: qo‘l, oyoq, bo‘yin, orqa mushaklari.
Mikroskop ostida yo‘llangan (chiziqli) ko‘rinishda bo‘ladi.
Faqat yurak devorida mavjud.
Ixtiyorsiz boshqariladi, lekin ritmik va kuchli qisqaradi.
Umr davomida to‘xtamasdan qisqaradi.
O‘ziga xos tuzilishga ega — skelet va silliq mushaklarning xususiyatlarini birlashtiradi.
Ichki a’zolarning (ichaklar, qopchalar, tomirlar, siydik yo‘llari) devorida bo‘ladi.
Sekin va doimiy qisqarishlar bilan ishlaydi.
Ixtiyorsiz boshqariladi.
Masalan: ovqat hazm qilishda ichak devorlarining harakati.
| Funksiya | Tavsifi |
|---|---|
| Harakat | Skelet mushaklari orqali suyaklar harakatga keladi |
| Ichki harakatlar | Ovqat hazm qilish, qon aylanishi, nafas olish kabilarni boshqaradi |
| Qon aylanishiga yordam | Mushaklar qisqarib tomirlarga bosim beradi |
| Tana holatini saqlash | Turg‘unlik va muvozanatni ta’minlaydi |
| Issiqlik ishlab chiqarish | Mushaklar energiyani harakatga aylantirganda issiqlik ham chiqadi |
| Himoya | Yumshoq a’zolarni tashqi ta’sirdan himoya qiladi |
| Kasallik yoki holat nomi | Tavsifi |
|---|---|
| Mushaklarning cho‘zilishi | Haddan tashqari harakat yoki zo‘riqishdan mushak tolalari cho‘ziladi |
| Mushak og‘rig‘i (mialgiya) | Yuqori jismoniy faollik, shamollash yoki infeksiya oqibatida paydo bo‘ladi |
| Miasteniya | Autoimmun kasallik — mushak zaifligi bilan kechadi |
| Mushak distrofiyasi | Nasliy kasallik — mushaklar sekin-asta kuchsizlanadi |
| Kramplar (qisqarishlar) | Mushakning to‘satdan va og‘riqli qisqarishi |
Inson tanasida 600 dan ortiq mushak bor.
Eng kuchli mushak — jag‘ mushagi (masseter).
Eng katta mushak — sonning orqa tomonidagi gluteus maximus.
Mushaklar energiya sarfini va metabolizmni boshqarishda muhim rol o‘ynaydi.
Yurak mushagi har kuni ≈100 000 marta qisqaradi!
| Mushak turi | Boshqarilishi | Tezligi | Charchash | Joylashuvi |
|---|---|---|---|---|
| Skelet | Ixtiyoriy | Tez | Ha | Qo‘l, oyoq, orqa |
| Yurak | Ixtiyorsiz | O‘rtacha | Yo‘q | Yurak devori |
| Silliq | Ixtiyorsiz | Sekin | Yo‘q | Ichki organlar |
Примечание: Вся информация, представленная на сайте, является неофициальной. Получить официальную информацию можно с сайтов соответствующих государственных организаций
