🧪 Umumiy ma’lumot:
-
Kimyoviy formulasi: NaCl
-
Dorivor shakli: 0.9% steril eritma
-
Dori sinfi: Infuzion eritma (izotonik)
-
Tarkibi: Har 100 ml eritmada:
-
Natriy xlor (NaCl) – 0.9 g
-
Suv (injektsiyalar uchun) – 100 ml
-
👨🔬 Kim yaratgan?
-
Aniq ixtirochi yo‘q, chunki tuz va suvdan iborat bu eritma qadim zamonlardan ma’lum.
-
Ammo 1882-yilda daniyalik fiziolog Hamburger hujayralar uchun eng mos tuz konsentratsiyasi 0.9% ekanini ilmiy jihatdan aniqlagan.
-
Bu eritma keyinchalik "izotonik" deb tan olingan va tibbiyotda keng qo‘llanila boshlangan.
🏥 Tibbiyotdagi asosiy vazifalari:
✅ Infuzion terapiyada (tomchilatib yuborish):
-
Suvsizlanishni bartaraf etish
-
Qon hajmini tiklash
-
Ichki muhitning osmotik bosimini me’yorlashtirish
✅ Dori eritmalari uchun asos sifatida:
-
Antibiotiklar, vitaminlar va boshqa dori vositalarini suyultirish
✅ Yuvish vositasi sifatida:
-
Yaralarni, ko‘z, burun bo‘shliqlarini, operatsiya joylarini yuvishda
🔄 Organizmga ta’siri:
-
Bu eritma qon plazmasiga osmotik bosimi bo‘yicha juda yaqin (izotonik)
-
Hujayralar shishib ketmaydi yoki qisqarmaydi
-
Tez so‘riladi va organizmda suyuqlik balansini tiklaydi
⚠️ Nojo‘ya ta’sirlari (kam hollarda):
-
Juda ko‘p yuborilsa:
-
Shishlar (organizmda suyuqlik to‘planishi)
-
Qon bosimining oshishi
-
Yurak yetishmovchiligi (agar yurak funksiyasi past bo‘lsa)
-
💡 Qiziqarli faktlar:
-
"Fiziologik eritma" deb ataladi, chunki u inson qonidagi tuz konsentratsiyasiga mos keladi
-
Ba'zida "NaCl tomchi" yoki "fizrastvor" deb ham yuritiladi
-
Ko‘p hollarda ilk yordam vositasi sifatida ishlatiladi
📦 Shakllari:
-
Flakonlarda (100 ml, 250 ml, 500 ml, 1000 ml)
-
Ampulalarda (5 ml, 10 ml, 20 ml)
-
Burun spreylari, ko‘z tomchilari shaklida ham bo‘lishi mumkin
✅ Xulosa:
Natriy xlor 0.9% eritmasi – tibbiyotda eng ko‘p va eng xavfsiz ishlatiladigan preparatlardan biri. U osmotik muvozanatni tiklash, dorilarni suyultirish, yuvish va infuzion terapiyada keng qo‘llaniladi. Juda oddiy tarkibga ega bo‘lsa-da, klinik amaliyotda beqiyos ahamiyatga ega.