Qo‘shib olish (Akkvizitsiya)

Qo‘shib olish (Akkvizitsiya)

💡 Qo‘shib olish turlari:

1. Gorizontal qo‘shib olish
   👉 Bir kompaniyaning xuddi shu sohadagi va bir xil ishlab chiqarish bosqichidagi boshqa kompaniyani sotib olishi.
   Misol: Facebook Instagramni sotib oldi (ikkalasi ham ijtimoiy tarmoqlar sohasida ishlaydi).

2. Vertikal qo‘shib olish
   👉 Bir kompaniyaning xuddi shu sohadagi, lekin boshqa ishlab chiqarish bosqichidagi kompaniyani sotib olishi (masalan, yetkazib beruvchi yoki distribyutor).
   Misol: Avtomobil ishlab chiqaruvchisi shina ishlab chiqaruvchi kompaniyani sotib oladi.

3. Konglomerat qo‘shib olish
   👉 Turli sohadagi kompaniyalarning qo‘shilishi.
   Misol: Amazon Whole Foodsni sotib oldi (texnologiya + oziq-ovqat savdosi).

4. Do‘stona qo‘shib olish
   👉 Ikkala kompaniyaning kelishuvi asosida amalga oshiriladi.
   Misol: Disney tomonidan Pixar'ning qo‘shib olinishi.

5. Dushmanona qo‘shib olish
   👉 Maqsad kompaniya rahbariyatining qarshiligiga qaramay, aktsiyalarni bozor orqali sotib olish orqali amalga oshiriladi.
   Misol: Kraft kompaniyasining Cadbury kompaniyasini qo‘shib olishi.

🏆 Nega kompaniyalar qo‘shib olishni amalga oshiradi:

✔️ Yangi bozorlarga chiqish: Kompaniya yangi bozorga kiradi yoki mavjud bozordagi ulushini oshiradi.
✔️ Bozor ulushini oshirish: Raqobatchilar sonini kamaytirish orqali bozor ustidan nazoratni kuchaytirish.
✔️ Diversifikatsiya: Turli sohalarda ishlash orqali tavakkalchilikni kamaytirish.
✔️ Sinergiya: Resurslarni birlashtirish orqali operatsion samaradorlikni oshirish va xarajatlarni kamaytirish.
✔️ Texnologiyalar yoki iste’dodlarga ega bo‘lish: Yangi texnologiyalar yoki malakali kadrlarni qo‘lga kiritish.
✔️ Xarajatlarni tejash: Qo‘shib olingan kompaniya bilan bir xil operatsiyalarni birlashtirish orqali tejamkorlikka erishish.
✔️ Brend obro‘sini oshirish: Qo‘shib olingan kompaniyaning yaxshi nomidan foydalanish.

💰 Mashhur qo‘shib olish misollari:

🔹 Disney tomonidan Pixar'ning qo‘shib olinishi – $7,4 mlrd (2006) → Disney animatsiya sohasidagi yetakchilikni mustahkamladi.
🔹 Facebook tomonidan WhatsApp'ning qo‘shib olinishi – $19 mlrd (2014) → Facebook messenjer bozoridagi pozitsiyasini mustahkamladi.
🔹 Google tomonidan YouTube'ning qo‘shib olinishi – $1,65 mlrd (2006) → Google videokontent bozorida yetakchi bo‘ldi.
🔹 Microsoft tomonidan LinkedIn'ning qo‘shib olinishi – $26,2 mlrd (2016) → Microsoft professional tarmoqlar sohasidagi ishtirokini kengaytirdi.
🔹 Amazon tomonidan Whole Foods'ning qo‘shib olinishi – $13,7 mlrd (2017) → Amazon oziq-ovqat savdosi sohasiga kirdi.

🚨 Qo‘shib olish jarayonidagi muammolar:

❌ Korporativ madaniyat to‘qnashuvi: Kompaniyalardagi boshqaruv uslubi va qadriyatlar bir-biriga mos kelmasligi mumkin.
❌ Integratsiya muammolari: Tizimlar, jarayonlar va jamoalarni birlashtirish qiyin bo‘lishi mumkin.
❌ Raqobatni cheklash bo‘yicha nazorat: Hukumat organlari kelishuvni bloklashi yoki kechiktirishi mumkin.
❌ Ortig‘i bilan to‘lash: Agar xaridor kompaniya narxini ortiqcha baholasa, foyda kamayishi mumkin.
❌ Kadrlar yo‘qotilishi: Qo‘shib olish jarayonidagi noaniqlik sababli asosiy xodimlar kompaniyani tark etishi mumkin.

📊 Qo‘shib olish va birlashish o‘rtasidagi farqlar:

✅ Xulosa:

Qo‘shib olish — bu biznesni rivojlantirish va bozor ulushini oshirish uchun samarali vosita. To‘g‘ri rejalashtirilgan va puxta o‘ylangan qo‘shib olish kompaniyalarga daromadni oshirish, bozorda pozitsiyani mustahkamlash va raqobatbardoshlikni kuchaytirish imkonini beradi. Lekin noto‘g‘ri strategiya va qo‘shib olish jarayonidagi xatolar kompaniyaga qimmatga tushishi mumkin.