Yuqumli kasalliklar

Yuqumli kasalliklar

Ushbu kasalliklar:
✅ Kishi bilan bevosita yoki bilvosita aloqa orqali,
✅ Zararlangan oziq-ovqat yoki suv orqali,
✅ Hasharot chaqishlari orqali yuqadi.

🦠 Yuqumli kasalliklarning turlari

🏥 Ko‘p uchraydigan yuqumli kasalliklar

1. Gripp (Influenza)

• Sababchi: Gripp virusi (A, B, C turlari)

• Belgilar:

  • Yuqori tana harorati

  • Mushak og‘rig‘i

  • Tomoq og‘rig‘i

  • Holsizlik

  • Yo‘tal

• Yuqish: Havo-tomchi, iflos yuzalar

• Davolash:

  • Antivirus dorilar (oseltamivir)

  • Dam olish va ko‘p suv ichish

  • Profilaktika uchun emlash

2. COVID-19

• Sababchi: SARS-CoV-2 virusi

• Belgilar:

  • Isitma

  • Quruq yo‘tal

  • Nafas qisilishi

  • Ta’m va hid sezishning yo‘qolishi

• Yuqish: Havo-tomchi, bevosita aloqa

• Davolash:

  • Antivirus dorilar (remdesivir)

  • Kislorod terapiyasi (og‘ir holatlarda)

  • Profilaktika uchun emlash

3. Sil (Tuberkulyoz)

• Sababchi: Mycobacterium tuberculosis (bakteriya)

• Belgilar:

  • Uzoq davom etuvchi yo‘tal

  • Ko‘krak qafasida og‘riq

  • Tunda terlash

  • Ozib ketish

• Yuqish: Havo-tomchi

• Davolash:

  • Antibiotiklar (izoniyazid, rifampin)

  • Davolanish muddati 6–9 oy

4. OIV/OITS (HIV/AIDS)

• Sababchi: Odam immunitet tanqisligi virusi (OIV)

• Belgilar:

  • Immun tizimining zaiflashishi

  • Vaqt o‘tishi bilan vazn yo‘qotish

  • Tez-tez yuzaga keladigan infektsiyalar

• Yuqish:

  • Qon orqali

  • Jinsiy aloqa orqali

  • Onadan bolaga (tug‘ruq yoki emizish paytida)

• Davolash:

  • Antiretrovirus dorilar (ART) – umrbod qabul qilish kerak

  • Immunitetni saqlab qolish uchun qo‘shimcha terapiya

5. Bezgak (Malaria)

• Sababchi: Plasmodium paraziti (anofeles chivinlari orqali)

• Belgilar:

  • Qaytalanuvchi isitma

  • Mushak og‘rig‘i

  • Qusish

  • Holsizlik

• Yuqish: Chivin chaqishi

• Davolash:

  • Antimalaryal dorilar (xloroxin, artemisinin)

  • Chivinlardan himoyalanish (moskit tarmoqlari, spreylar)

6. Pnevmoniya

• Sababchi:

  • Bakteriyalar (Streptococcus pneumoniae)

  • Viruslar (gripp, RSV)

  • Zamburug‘lar (Pneumocystis jirovecii)

• Belgilar:

  • Ko‘krak qafasida og‘riq

  • Nafas olishda qiyinchilik

  • Isitma

  • Yo‘tal (balg‘am bilan)

• Yuqish: Havo-tomchi

• Davolash:

  • Antibiotiklar (bakterial pnevmoniyada)

  • Antiviral yoki antifungal dorilar

7. Gepatit (A, B, C, D, E)

• Sababchi: Gepatit viruslari

• Belgilar:

  • Ko‘ngil aynishi

  • Sariqlik (terining sarg‘ayishi)

  • Qorinda og‘riq

• Yuqish:

  • Gepatit A va E – iflos oziq-ovqat va suv orqali

  • Gepatit B, C, D – qon, jinsiy aloqa orqali

• Davolash:

  • Antiviral dorilar

  • Gepatit A va B uchun emlash

8. Xolera

• Sababchi: Vibrio cholerae (bakteriya)

• Belgilar:

  • Ko‘p suyuqlikli ich ketish

  • Suvsizlanish

  • Mushaklar spazmi

• Yuqish: Iflos suv yoki oziq-ovqat orqali

• Davolash:

  • Oral rehidratsiya terapiyasi (ORT)

  • Antibiotiklar (zarur bo‘lsa)

🛡️ Yuqumli kasalliklardan himoyalanish yo‘llari

✔️ Emlash – Gripp, gepatit, qizamiq kabi kasalliklardan himoya qilish uchun.
✔️ Qo‘l yuvish – Yuqumli kasalliklarning oldini olishning asosiy usuli.
✔️ Moskitlarga qarshi kurash – Chivinlar chaqishidan himoyalanish.
✔️ Toza suv iste’mol qilish – Ich ketish va suv orqali yuqadigan kasalliklardan himoya qilish.
✔️ Jinsiy aloqa vaqtida himoya – OIV va boshqa jinsiy yo‘l bilan yuqadigan kasalliklardan himoya qilish.

✅ Xulosa

Yuqumli kasalliklar sog‘liq uchun jiddiy xavf tug‘diradi. Sog‘lom turmush tarzi, emlash, toza suv va yaxshi sanitariya sharoitlari yuqumli kasalliklarni oldini olishda muhim ahamiyatga ega. Vaqtida aniqlash va davolash esa kasalliklarning yomonlashishini oldini oladi.