Oq qon hujayralari (leykotsitlar)

🩺 Ta’rifi

Oq qon hujayralari, tibbiyot tilida leykotsitlar deb ataladi, organizmni bakteriyalar, viruslar, zamburug‘lar, parazitlar va noto‘g‘ri shakllangan (masalan, rakka aylanishi mumkin bo‘lgan) hujayralardan himoya qilish uchun javobgardir.
Oq qon hujayralari kislorod tashimaydi (buni qizil qon hujayralari bajaradi), ularning vazifasi — immunitet tizimini himoya qilish.

📌 Asosiy xususiyatlari

🔬 Leykotsit turlari

Leykotsitlar ikkita asosiy guruhga bo‘linadi:

1. Granulositlar (sitoplazmasida granulalar mavjud):

• Neutrofillar – bakteriyalarga birinchi bo‘lib hujum qiladi

• Eozinofillar – parazitlarga qarshi kurashadi, allergik reaksiyalarda ishtirok etadi

• Bazofillar – allergiyalarda gistamin moddasini ajratadi

2. Agranulositlar (granulalarga ega emas):

• Limfotsitlar – B-hujayralar (antitanalar ishlab chiqaradi), T-hujayralar (virusli hujayralarni yo‘q qiladi)

• Monotsitlar – fagotsitlar (yutuvchi hujayralar)ga aylanadi va zararkunanda hujayralarni yo‘q qiladi

🧬 Turlar bo‘yicha vazifalar

🧪 Oq qon hujayralari tahlili

• Umumiy qon tahlili (UQT) yordamida oq qon hujayralari soni aniqlanadi.

• Ko‘paygan soni (leykotsitoz): infeksiya, yallig‘lanish yoki leykemiya belgilari.

• Kamaygan soni (leykopeniya): immun tizimi zaiflashgan, suyak ko‘migi zararlangan, kimyoterapiya ta’siri.

📚 Kelib chiqishi va etimologiyasi

• Leykotsit so‘zi yunon tilidan olingan:

  • Leukos (λευκός) – “oq”

  • Kytos (κύτος) – “hujayra”

• Birinchi marta XIX asr o‘rtalarida mikroskop orqali aniqlangan.

• Paŭl Erlich (Germaniya) l ey kotsitlarni bo‘yash usulini ishlab chiqib, ularni turlarga ajratishga katta hissa qo‘shgan.

⚠️ Leykotsitlar bilan bog‘liq kasalliklar

🧠 Xulosa

• Oq qon hujayralari — tana himoyachilari, immunitet tizimining asosiy qismlaridan biri.

• Suyak ko‘migidan hosil bo‘ladi va qon va limfa orqali butun tanaga tarqaladi.

• Turli turlari mavjud va har biri o‘ziga xos vazifaga ega.

• Ularning miqdori sog‘liq holati haqida muhim ma’lumot beradi.