Organik va noorganik kimyo

Kimyo fanining ikki asosiy bo‘limi — organik va noorganik kimyo. Ular o‘rganadigan moddalar, tarkibiy elementlar, va qo‘llanilish sohalari bo‘yicha farq qiladi.

🧪 1. Organik kimyo nima?

Organik kimyo — bu uglerod (C) atomiga asoslangan birikmalarni o‘rganadigan fan. Ayniqsa, uglerod–vodorod (C–H) bog‘iga ega moddalarga e’tibor qaratiladi.

🔑 Asosiy xususiyatlari:

• Tirik organizmlar bilan bog‘liq moddalarni o‘rganadi

• Tarkibida uglerod, vodorod, ko‘pincha kislorod, azot va boshqalar bo‘ladi

• Juda ko‘p (millionlab) organik birikmalar mavjud

• Tuzilishi ko‘pincha murakkab bo‘ladi

🔬 Misollar:

• Metan (CH₄)

• Etanol (C₂H₅OH – spirt)

• Glyukoza (C₆H₁₂O₆ – shakar)

• Oqsillar, yog‘lar, DNK

🧬 Qo‘llanilishi:

• Dori-darmonlar (farmatsevtika)

• Plastmassalar, polimerlar

• Yonilg‘ilar (benzin, gaz)

• O‘g‘itlar, pestitsidlar, oziq-ovqat sanoati

⚗️ 2. Noorganik kimyo nima?

Noorganik kimyo — uglerod–vodorod (C–H) bog‘i bo‘lmagan yoki tashqi tabiatdagi moddalarni o‘rganadi.

🔑 Asosiy xususiyatlari:

• Metallar, tuzlar, kislotlar, asoslar, oksidlarni o‘rganadi

• Uglerodsiz yoki C–H bog‘siz moddalar

• Tuzilishi odatda sodda

• Ko‘proq noyorganik tabiatli, ya’ni tirik bo‘lmagan moddalar

🔬 Misollar:

• Suv (H₂O)

• Kislotalar (HCl, H₂SO₄)

• Tuz (NaCl)

• Amoniy (NH₃)

• Karbonat angidrid (CO₂) — garchi uglerod bo‘lsa ham, C–H bog‘i yo‘q

🧱 Qo‘llanilishi:

• Qurilish materiallari (sement, ohak, shisha)

• Batariyalar, elektronika

• Sanoat katalizatorlari

• Mineral o‘g‘itlar

🔍 Taqqoslovchi jadval: Organik va noorganik kimyo

🧠 Qiziqarli fakt:

Garchi CO₂ (karbonat angidrid) tarkibida uglerod bo‘lsa-da, u noorganik birikma hisoblanadi, chunki unda C–H bog‘i yo‘q — bu esa organik kimyo uchun asosiy shartdir.

✅ Xulosa

• Organik kimyo — uglerodga asoslangan moddalarni o‘rganadi, ko‘pincha tirik tabiatga bog‘liq

• Noorganik kimyo — boshqa barcha moddalarni o‘rganadi, shu jumladan metallar, tuzlar, kislotalar

• Ikkala yo‘nalish ham fan, tibbiyot, sanoat va kundalik hayotda juda muhim