📜 1. Tarixi va Kelib chiqishi (Origin)
Ryzen — bu AMD (Advanced Micro Devices) kompaniyasining 2017-yilda taqdim etilgan yangi avlod protsessorlar oilasi. Ryzen ishlab chiqarilishi AMD’ning uzoq yillik raqibi Intel’ga nisbatan kuchli alternativ yaratish niyatida boshlangan.
🔍 Tarixiy nuqtai nazar:
-
2011–2016: AMD "Bulldozer" arxitekturasi bilan Intel'dan ortda qolayotgan edi.
-
2017-yil mart: Ryzen 7 1800X taqdim etildi — bu birinchi 8 yadroli desktop CPU edi va darhol Intel i7 protsessorlariga jiddiy raqobat bo‘ldi.
-
Ryzen nomi "Rising" (ko‘tariluvchi) so‘zidan ilhomlangan bo‘lib, AMD’ning yangidan porlash strategiyasi edi.
🔬 2. Texnologiyasi va Arxitekturasi
✅ Asosiy texnik xususiyatlar:
-
Zen arxitekturasi: Ryzen protsessorlarining yuragi hisoblanadi (Zen 1, 2, 3, 4).
-
SMT (Simultaneous Multi-Threading): Har bir yadro 2 oqimni bajarishi mumkin.
-
AM4 / AM5 soket: Ko‘plab anakartlar bilan moslik.
-
nm texnologiyasi: Yadro o‘lchami avval 14nm bo‘lgan, hozirda 5nm (Zen 4) gacha yetgan.
-
L3 Cache: Katta hajmdagi kesh tezkor ishlashga xizmat qiladi.
-
PCIe 4.0 / 5.0: Yangi texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlaydi.
💡 Arxitektura turlari:
| Zen Versiyasi | Yil | Asosiy yangiliklar |
|---|---|---|
| Zen 1 | 2017 | Ilk Ryzen, 14nm, katta yadro soni |
| Zen+ | 2018 | Yaxshilangan tezlik va energiya |
| Zen 2 | 2019 | 7nm texnologiyasi, PCIe 4.0 |
| Zen 3 | 2020 | IPC oshishi, ko‘proq samaradorlik |
| Zen 4 | 2022 | 5nm, DDR5, PCIe 5.0, AM5 soket |
| Zen 5 | 2024–2025 (kutilmoqda) | AI imkoniyatlari, samaradorlik oshishi |
💻 3. Turlari va Model Qatorlari
| Qator | Maqsadli foydalanuvchi | Misollar |
|---|---|---|
| Ryzen 3 | Ofis, internet | 3200G, 4100 |
| Ryzen 5 | O‘yin, ko‘p vazifali ishlar | 5600X, 7600 |
| Ryzen 7 | Video montaj, professional ishlar | 5800X, 7700X |
| Ryzen 9 | Render, AI, data science | 5950X, 7950X |
| Threadripper | Ish stansiyalari va serverlar | 3970X, Pro 5995WX |
| Ryzen Mobile | Noutbuklar uchun | Ryzen 7 7840HS, Ryzen Z1 |
| Ryzen Embedded | IoT qurilmalar uchun | V1000, R1000 seriyalari |
🌍 4. Hozirgi Holati (As of 2025)
🔥 Eng yangi modellar (Zen 4 asosida):
-
Ryzen 9 7950X3D – O‘yinlar va AI ishlari uchun eng kuchlisi
-
Ryzen 7 7700 – Balanslangan ish samaradorligi
-
Ryzen 5 7600 – O‘yinlar uchun arzon va kuchli model
-
Ryzen AI (2024-yilda taqdim etilgan) – sun’iy intellektga ixtisoslashtirilgan chiplarga ega yangi liniya
🧠 Yaqin kelajak (Zen 5):
-
Zen 5 (Granite Ridge, Strix Point kod nomlari bilan) 2025-yilda chiqariladi.
-
Yangi texnologiyalar: AI yadro, 3D V-Cache texnologiyasi, ko‘proq samaradorlik, kamroq energiya sarfi.
⚔️ Ryzen vs Intel (Raqobat)
| Mezoni | Ryzen (AMD) | Intel |
|---|---|---|
| Narx/Sifat | Ko‘proq yadro, arzon narx | Yaxshi yakka-ish faoliyati |
| Energiya tejamkorligi | Samarali (Zen 3+) | Ba’zi modellar ko‘proq iste’mol qiladi |
| AI va 3D kesh | Ryzen 3D V-Cache afzal | AI xususiyatlar endi chiqmoqda |
| Soket mosligi | AM4/AM5 uzoq yillik qo‘llab-quvvatlash | Har bir avlod yangi soket |
📊 Ko‘p ishlatiladigan Ryzen modellar (2024–2025 yillar uchun)
| Model | Yadro / Oqim | O‘yinlar | Montaj / Render | Narx (USD) |
|---|---|---|---|---|
| Ryzen 5 7600X | 6 / 12 | ✅✅✅✅ | ✅✅✅ | ~$229 |
| Ryzen 7 7700X | 8 / 16 | ✅✅✅✅✅ | ✅✅✅✅ | ~$329 |
| Ryzen 9 7950X | 16 / 32 | ✅✅✅✅✅ | ✅✅✅✅✅ | ~$599 |