Sarkoidoz

Sarkoidoz — bu yallig'lanish natijasida tanada granulomalar (kichik nodüllar) shakllanishiga olib keladigan kasallik. Granulomalar o'pka, teri, ko'zlar, jigar, yurak va boshqa organlarda paydo bo'lishi mumkin. Sarkoidoz, odatda, yallig'lanish hujayralari (makrofaglar, T-hujayralari) to'planishi natijasida rivojlanadi. Bu holatning aniq sababi noaniq bo'lsa-da, ba'zi mutaxassislar uni immun tizimi xatoliklari bilan bog'laydilar.

Sarkoidozning sabablari:

Sarkoidozning aniq sababi hali aniqlanmagan. Ammo, ba'zi omillar kasallikni rivojlantirishda rol o'ynashi mumkin:

1. Genetik omillar: Ayrim odamlar oilaviy ravishda sarkoidozga moyil bo'lishi mumkin. Bunga genetik omillar ta'sir qiladi, chunki kasallik o'ziga xos irsiy moyillikni ko'rsatadi.

2. Atrof-muhit ta'siri: Ba'zi odamlar, masalan, ma'lum bir toza yoki quruq havoda ishlovchi kishilar, havoda mavjud bo'lgan allergenlar, mikroblar yoki kimyoviy moddalar bilan tez-tez ta'sirlanishlari mumkin.

3. Immun tizimining faoliyati: Immun tizimi haddan tashqari faollashadi, natijada yallig'lanish va granulomalar shakllanadi.

Sarkoidozning turlari:

1. O'pka sarkoidozi: Eng ko'p uchraydigan shakl bo'lib, o'pka to'qimalarida granulomalar paydo bo'ladi. Bu kasallikning eng ko'p tarqalgan shakli hisoblanadi.

2. Ko'z sarkoidozi: Ko'zlarda yallig'lanish, koʻrish qobiliyatining pasayishi yoki ko‘zning qizarishi bilan namoyon bo'lishi mumkin.

3. Teridagi sarkoidoz: Terida qora yoki qizil nodüllar paydo bo'lishi mumkin.

4. Yurak sarkoidozi: Yurakning elektr tizimiga ta'sir qilib, yurak ritmi buzilishiga olib kelishi mumkin.

5. Jigar va limfatik tizim sarkoidozi: Jigar va limfa tugunlarida granulomalar paydo bo'lishi mumkin.

Sarkoidozning simptomlari:

Sarkoidozning belgilar va simptomlari kasallikning qaysi organni ta'sirlantirishiga qarab farqlanadi, lekin umumiy simptomlar quyidagilarni o'z ichiga oladi:

• Charchoq: Uzun muddat davom etadigan charchoq va kuchsizlik hissi.

• Nafas olishda qiyinchilik: O'pka sarkoidozi bo'lganda nafas qisishishi, nafas olishda qiyinchilik va yo'tal yuzaga kelishi mumkin.

• O'pka og'rig'i: O'pka to'qimasidagi yallig'lanish og'riqqa olib kelishi mumkin.

• Ko'zlarda qizarish: Ko'zlarda og'riq, qizarish va ko'rishning pasayishi.

• Teri o'zgarishlari: Terida qizil yoki qora dog'lar, shishgan joylar paydo bo'lishi mumkin.

• Harorat ko'tarilishi: Ba'zi bemorlarda yuqori harorat va tana isishi ko'rinishi mumkin.

• Qonuniy organlar og'rig'i: Ba'zan yurak, jigar yoki limfatik tizimda ham og'riqlar va o'zgarishlar bo'lishi mumkin.

Sarkoidozning tashxis qo'yish:

Sarkoidoz tashxisi bir nechta usulda aniqlanishi mumkin:

1. Xalqaro va ko'krak rengenografiyasi: O'pka sarkoidozi odatda ko'krak rengenografiyasida ko'rinadi, bunda o'pka to'qimasidagi granulomalar aniqlanadi.

2. Kompyuter tomografiyasi (KT): Agar rengen tasvirlari noaniq bo'lsa, KT ko'proq batafsil tasvirlar beradi va granulomalarni aniqlashda yordam beradi.

3. Biopsiya: Granulomalarni aniqlash uchun o'pka yoki boshqa organlardan namunalar olinadi. Biopsiya granulomalarni ko'rsatadi va tashxisni tasdiqlaydi.

4. Qon tekshiruvlari: Qon namunalari orqali sarcoidozga o'xshash yallig'lanish belgilari yoki immun tizimining javobini ko'rish mumkin.

Sarkoidozni davolash:

Sarkoidoz ko'pincha o'z-o'zidan tuzalsa-da, ba'zi hollarda davolash talab qilinadi, chunki yallig'lanish jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Davolash usullari quyidagilarni o'z ichiga oladi:

1. Steroidlar: Yallig'lanishni kamaytirish uchun kortikosteroidlar (masalan, prednizolon) ishlatiladi. Bu davolash sarkoidozning og'ir shakllarida zarur bo'lishi mumkin.

2. Immunosupressiv dori-darmonlar: Agar steroidlar samara bermasa, boshqa immun tizimini susaytiruvchi dorilar (masalan, metotreksat yoki azatioprin) tayinlanishi mumkin.

3. Kislorod terapiyasi: Agar o'pka zararlangan bo'lsa va kislorod yetishmovchiligi bo'lsa, kislorod terapiyasi tayinlanishi mumkin.

4. Og'riqni boshqarish: Og'riqni kamaytirish uchun og'riq qoldiruvchi vositalar ishlatilishi mumkin.

5. Yurak yoki ko'z davolashlari: Agar sarkoidoz yurak yoki ko'zlarga zarar yetkazsa, mos davolash usullari (masalan, yurak ritmini normallashtirish uchun dori-darmonlar yoki ko'zlar uchun yallig'lanishga qarshi dori) qo'llanilishi mumkin.

Sarkoidozning prognozi:

Sarkoidoz ko'pincha o'z-o'zidan tuzaladi va ba'zi odamlar hech qanday davolashga muhtoj bo'lmasdan kasallikni engib chiqadilar. Biroq, ba'zi holatlarda kasallik jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin, ayniqsa agar u yurak, ko'z yoki o'pka kabi muhim organlarni ta'sir etsa. Kasallikning qanday rivojlanishi bemorning holatiga, kasallikning qaysi organlarga ta'sir qilishiga va davolashga qanday javob berilishiga bog'liq.