Septicemiya (yoki qon zaharlanishi)

Septicemiya (yoki qon zaharlanishi) — bu jiddiy, hayotga xavf soladigan infeksiya bo'lib, bakteriyalar yoki boshqa patogenlar qon aylanishiga kirib, butun tanaga tarqaladi. Bu umumiy yallig'lanishga olib keladi va organlar hamda to'qimalarga zarar yetkazishi mumkin. Septicemiya ko'pincha sepsisga olib kelishi mumkin, bu esa organlarning faoliyatini buzilishiga va to'xtashiga sabab bo'ladigan jiddiy holatdir.

Septicemiyaning sabablar:

Septicemiya odatda tana ichida boshqa bir qismda boshlanadigan infeksiyadan kelib chiqadi, so'ngra bakteriyalar qon orqali tarqaladi. Eng ko'p uchraydigan sabablar:

1. Bakterial infeksiyalar:

   • Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Streptococcus pneumoniae, va Klebsiella pneumoniae kabi bakteriyalar, agar ular chuqur to'qimalarga yoki organlarga kirsa, septicemiya keltirib chiqarishi mumkin.

2. Infektsiyalar:

   • Pnevmoniya: O'pka infeksiyalari bakteriyalar qon aylanishiga kirganda septicemiya rivojlanishiga olib kelishi mumkin.

   • Siydik yo'llari infeksiyalari (SYI): Davolanmagan SYI, ayniqsa keksa yoshdagi odamlarda, septicemiya sababiga aylanishi mumkin.

   • Qorin bo'shlig'ida infeksiyalar: Appenditsit, peritonit yoki operatsiyadan keyin yuzaga kelgan infeksiyalar septicemiyaga olib kelishi mumkin.

   • Terining infeksiyalari: Jiddiy yoki davolamagan teri infeksiyalari, masalan, sellulit yoki infeksiyalangan yaralar, bakteriyalarni qon aylanishiga kiritib, septicemiya keltirib chiqarishi mumkin.

3. Jarrohlik amaliyotlari yoki jarohatlar:

   • Har qanday jarrohlik amaliyoti yoki teri, organlar yoki tananing ichki bo'shliqlariga ta'sir qiladigan jarohatlar bakteriyalarni qon aylanishiga kirishiga olib kelishi va septicemiya rivojlanishiga sabab bo'lishi mumkin.

4. Xronik kasalliklar:

   • Imun tizimi zaiflashgan, masalan, diabet, VICH/SID, rak yoki surunkali buyrak kasalliklari bo'lgan odamlarda septicemiya xavfi yuqori.

5. Invaziv uskunalar:

   • Meditsina asboblari, masalan, kateterlar, markaziy chiziqlar va sun'iy nafas olish apparatlari noto'g'ri boshqarilganida infektsiyalarni qon aylanishiga kiritishi mumkin.

Septicemiyaning belgilari:

Septicemiya belgilarining rivojlanishi tez bo'lib, ularning og'irligi va ko'rinishlari turlicha bo'lishi mumkin. Erta aniqlash juda muhim, chunki septicemiya tezda sepsisga aylanib, hayotni xavf ostiga qo'yishi mumkin.

1. Umumiy belgilar:

   • Haroratning ko'tarilishi yoki titroq

   • Yurak urishining tezlashishi (tahikardiya)

   • Qon bosimining pasayishi (gipotoniya)

   • Nafas olish tezligining oshishi (tahipnoe)

   • Ongning chalkashligi yoki notanishlik

   • Titroq yoki juda sovuq his qilish

   • Qorin og'rig'i, qusish yoki diareya

2. Og'ir holatlar:

   • Siydik miqdorining kamayishi yoki qorong'u siydik

   • Nafas olishda qiyinchilik

   • Terining rangining o'zgarishi yoki oqarishi

   • Organshunoslikning buzilishi, masalan, jigar yoki buyraklar

   • Teri to'qimalarining nobud bo'lishi (nekroz) yoki gangrena

   • Og'ir og'riq yoki noqulaylik, ayniqsa qorin yoki ko'krakda

   • G'azablar yoki ongni yo'qotish, ayniqsa og'ir holatlarda

Septicemiyani tashxislash:

Septicemiyani tasdiqlash uchun bir nechta testlar o'tkazish kerak:

1. Qon madaniyati:

   • Qon namunalari olinib, bakteriyalar yoki boshqa patogenlar uchun test qilinadi.

2. Umumiy qon tahlili (OQT):

   • OQT oq qon hujayralarining miqdorini o'lchaydi, bu infeksiya javobida ko'tarilishi mumkin.

3. Laktat darajalari:

   • Qonlardagi laktat darajasining oshishi, tananing septik shokda ekanligini ko'rsatishi mumkin.

4. Tasvirlash tekshiruvlari:

   • Ko'krak rentgeni, KT yoki ultratovush tekshiruvlari infeksiya manbasini aniqlash uchun ishlatilishi mumkin (masalan, pnevmoniya yoki qorin infeksiyalari).

5. Siydik tahlillari:

   • Siydik madaniyati yordamida, siydik yo'llari infektsiyasining septicemiya sababchisi ekanligi aniqlanishi mumkin.

Septicemiyani davolash:

Septicemiyani davolashda erta va agressiv choralar ko'rish juda muhim, chunki bu holat sepsis yoki septik shokka olib kelishi mumkin.

1. Antibiotiklar:

   • Qon madaniyati natijalari olishdan oldin, vena ichiga antibakterial dorilar qo'llaniladi. So'ngra, bakteriya aniqlangach, davolash kursi o'zgartirilishi mumkin.

2. Suyuqlik bilan reanimatsiya:

   • IV suyuqliklar qon bosimini va organlarga qon oqishini saqlab qolish uchun yuboriladi. Bu shokni oldini olishda muhim rol o'ynaydi.

3. Vazopressorlar:

   • Agar suyuqlik bilan davolash natijasida qon bosimi tiklanmasa, norepinefrin yoki dopamin kabi dorilar qo'llanilishi mumkin.

4. Kislorod terapiyasi:

   • Agar nafas olishda qiyinchiliklar yuzaga kelsa, qo'shimcha kislorod yoki mexanik ventilyatsiya kerak bo'lishi mumkin.

5. Jarrohlik davolash:

   • Agar infektsiya lokalizatsiya qilinsa (masalan, absess yoki infeksiyalangan organ), jarrohlik davolash zarur bo'lishi mumkin. Infeksiyani drenajlash yoki bakteriyalarni olib tashlash uchun operatsiya o‘tkazilishi mumkin.

6. Qo'llab-quvvatlovchi davolash:

   • Og'ir septicemiya holatlarida, bemorlar intensiv terapiya bo'limida kuzatilishi kerak. Bu, masalan, buyrak ishlamay qolgan bemorlarga dializni yoki yurak faoliyatini qo'llab-quvvatlashni o'z ichiga olishi mumkin.

Septicemiyaning oldini olish:

Septicemiya to'liq oldini olishning aniq usuli mavjud bo'lmasa-da, infektsiya xavfini kamaytirish uchun bir nechta chora-tadbirlar mavjud:

1. Jarohatlarni to'g'ri davolash:

   • Kesiklar, tirnalgan joylar va jarrohlik jarohatlarini tozalash va to'g'ri bog'lash infektsiyaning oldini olishga yordam beradi.

2. Vaksinatsiya:

   • Pnevmoniya, meninjit va gripp kabi infektsiyalarga qarshi emlash infektsiya xavfini kamaytirishi mumkin.

3. Infeksiyalarning o'z vaqtida davolash:

   • Infeksiya belgilari paydo bo'lsa, darhol tibbiy yordam so'rash kerak, ayniqsa siydik yo'llari, pnevmoniya va teri infeksiyalari.

4. Gigiena:

   • Qo'llarni muntazam yuvish, ayniqsa ovqatdan oldin yoki kasal odamlar bilan aloqada bo'lgandan keyin infeksiya tarqalishini kamaytiradi.

5. Tibbiy asboblar bilan ehtiyotkorlik:

   • Kateterlar, markaziy chiziqlar va boshqa invaziv asboblarni to'g'ri boshqarish infeksiyalarning qon aylanishiga kirib ketishini oldini oladi.

6. **Surunkali kasalliklarni boshqarish

:**

• Surunkali kasalligi bor bemorlar, masalan, diabet yoki VICH bo'lganlar, o'z kasalliklarini nazorat qilishlari va muntazam ravishda shifokor bilan maslahatlashishlari kerak.

Septicemiyaning prognozi:

Septicemiyaning prognozi turli omillarga bog'liq, masalan, infeksiya og'irligi, bemorning holati va davolashning qancha tez boshlanishiga.

• Erta davolash yordamida ko'pgina bemorlar to'liq tuzalishi mumkin, ammo tiklanish uchun vaqt kerak bo'lishi mumkin.

• Davolamagan holda, septicemiya sepsis va sepsis shokkiga aylanib, organlar faoliyatining buzilishiga, amputatsiya yoki o'limga olib kelishi mumkin.

• O'lim darajasi yuqori bo'lishi mumkin, ayniqsa immun tizimi zaif bo'lgan yoki surunkali kasalliklar bilan og'rigan bemorlarda.