Standartlashtirilgan testlarning ta’limga ta’siri

Standartlashtirilgan testlar zamonaviy ta’lim tizimining ajralmas qismiga aylangan. Bu testlar o‘quvchilarning bilim darajasini adolatli va yagona mezon asosida baholash, maktablar faoliyatini tahlil qilish, hattoki davlat darajasidagi ta’lim standartlarini belgilash uchun mo‘ljallangan. Biroq, bu testlarning o‘quv jarayoniga ta’siri pedagoglar, ota-onalar va siyosatchilar o‘rtasida doimiy bahslarga sabab bo‘lmoqda.

Standartlashtirilgan testlarning ijobiy jihatlari

1. Obyektiv baholash imkoniyati
   Testlar barcha o‘quvchilarni bir xil mezon asosida baholash imkonini beradi. Bu esa bilimlardagi bo‘shliqlarni aniqlash va maktablarning hisobdorligini ta’minlashga xizmat qiladi.

2. Hududlararo taqqoslash imkoniyati
   Test natijalari maktablar, tumanlar yoki davlatlar o‘rtasida taqqoslash imkonini beradi. Bu esa ta’lim sifatini baholashda va islohotlar kiritishda yordam beradi.

3. Asosli qarorlar qabul qilish
   Test orqali olingan ma’lumotlar hukumat va ta’lim muassasalariga mablag‘ ajratish, o‘quv dasturlarini takomillashtirish va o‘qituvchilarni qayta tayyorlash bo‘yicha asosli qarorlar qabul qilish imkonini beradi.

4. Oliy ta’lim va ishga tayyorgarlik
   Ko‘pgina hollarda SAT yoki ACT kabi testlar universitetga kirishda yoki grantlar ajratishda hal qiluvchi rol o‘ynaydi.

Tanqidiy jihatlar va muammolar

1. Faqat testga tayyorlashga urg‘u berilishi
   Ba’zi o‘qituvchilar o‘quvchilarga faqat testda chiqadigan savollarni o‘rgatishga majbur bo‘lishadi. Bu esa chuqur tushuncha, ijodkorlik va tanqidiy fikrlashni rivojlantirish imkonini kamaytiradi.

2. O‘quvchilarda stress va xavotir uyg‘otadi
   Yuqori natija talab qilinadigan testlar o‘quvchilarda psixologik bosim, xavotir va ishtiyoqning pasayishiga olib keladi.

3. Cheklangan baholash doirasi
   Ko‘p testlar faqat matematika va o‘qish ko‘nikmalarini baholaydi. Boshqa muhim sohalar — tanqidiy fikrlash, ijtimoiy ko‘nikmalar, san’at — e’tibordan chetda qoladi.

4. Tengsizliklarni kuchaytiradi
   Ijtimoiy jihatdan kam ta’minlangan oilalarning farzandlari tayyorgarlik materiallariga yetarlicha ega bo‘lmasligi yoki til to‘siqlari tufayli past natijalar ko‘rsatishi mumkin.

Standart test va to‘liq ta’lim o‘rtasida muvozanatni topish

Testlar ta’limga salbiy emas, balki foydali ta’sir ko‘rsatishi uchun quyidagi yondashuvlar tavsiya etiladi:

• Ko‘p manbali baholashni joriy etish: test natijalarini o‘qituvchi fikri, loyiha ishlari, kundalik faoliyatlar bilan birgalikda inobatga olish.

• Bosimni kamaytirish: testlarning soni va ahamiyatini kamaytirish.

• Test dizaynini takomillashtirish: amaliy fikrlashni, real hayotdagi bilimlarni sinovdan o‘tkazuvchi testlar yaratish.

• O‘qituvchilarni qo‘llab-quvvatlash: test natijalaridan to‘g‘ri foydalanishni o‘rgatish va malaka oshirish imkoniyatlarini yaratish.

Xulosa

Standartlashtirilgan testlar to‘g‘ri qo‘llanilganda ta’lim sifatini oshirishga xizmat qilishi mumkin. Biroq testlarga haddan ortiq e’tibor berish o‘quvchilarning ijodkorligini, ruhiy holatini va teng imkoniyatlarini cheklab qo‘yadi. Shuning uchun testlar va shaxsga yo‘naltirilgan o‘qitish metodlarini uyg‘unlashtirish orqali har bir o‘quvchining salohiyatini ochib berish mumkin.