Stehiometriya

Stehiometriya — bu kimyoning bir bo‘limi bo‘lib, kimyoviy reaksiyalardagi reaktivlar va mahsulotlar o‘rtasidagi miqdoriy nisbatlarni o‘rganadi. U moddaning saqlanish qonuni asosida ishlaydi, ya’ni kimyoviy reaksiya davomida modda yo‘qolmaydi va paydo bo‘lmaydi — u faqat shaklini o‘zgartiradi.

🔢 Asosiy tushunchalar:

1. Reaksiyani tenglashtirish

   • Hisob-kitoblar oldidan kimyoviy tenglama to‘g‘ri tenglashtirilgan bo‘lishi kerak.

   • Masalan:

     2H2+O2→2H2O2H_2 + O_2 \rightarrow 2H_2O

     Bu degani, 2 mol vodorod 1 mol kislorod bilan reaksiyaga kirib, 2 mol suv hosil qiladi.

2. Mol nisbatlari

   • Tenglamadagi koeffitsiyentlar orqali aniqlanadi.

   • Ular bir moddaning miqdoridan boshqasining miqdorini hisoblashga yordam beradi.

3. Asosiy o‘tkazishlar:

   • Gramm ↔ Mol (molyar massa orqali)

   • Mol ↔ Zarralar (Avogadro soni orqali)

   • Mol ↔ Hajm (ideal gaz sharoitida, 1 mol = 22.4 L)

🧪 Misol masala:

Agar 4 gramm vodorod ortiqcha kislorod bilan reaksiyaga kirsa, qancha gramm suv hosil bo‘ladi?

1. Reaksiya tenglamasi:

   2H2+O2→2H2O2H_2 + O_2 \rightarrow 2H_2O

2. Vodorodning mol miqdori:

   4 g2,02 g/mol≈1,98 mol\frac{4\,g}{2{,}02\,g/mol} \approx 1{,}98\,mol

3. Mol nisbati H2:H2O=2:2H_2 : H_2O = 2:2, demak:

   1,98 mol H2→1,98 mol H2O1{,}98\,mol\,H_2 \rightarrow 1{,}98\,mol\,H_2O

4. Suvning massasi:

   1,98 mol×18,02 g/mol≈35,7 g1{,}98\,mol \times 18{,}02\,g/mol \approx 35{,}7\,g

✔️ Javob: taxminan 35.7 gramm suv hosil bo‘ladi

🧠 Stehiometriya qayerda qo‘llaniladi?

• Cheklovchi va ortiqcha reaktivlarni aniqlashda

• Nazariy va amaliy hosil bo‘lish miqdorini hisoblashda

• Sanoat kimyoviy jarayonlarini rejalashtirishda

• Yonish, ifloslanish yoki chiqindilarni baholashda (masalan, CO₂ chiqishi)