article-img 09.06.2025 email 10

Tez tibbiy yordam-tarixi va buguni

Tez tibbiy yordam – bu favqulodda tibbiy holatlarda tezkor tibbiy yordam ko‘rsatish xizmatidir. Bu xizmat kasallik, baxtsiz hodisa, yurak xuruji, hushdan ketish, qon ketish va boshqa holatlarda tez yordam ko‘rsatish, bemorni kasalxonaga yetkazish vazifasini bajaradi.

🧬 Tarixi

Yil Voqea
1487 Ispaniyada Granadadagi jangda jarohatlangan askarlarni aravalarda olib ketish – eng qadimgi "tez yordam".
1792 Fransuz jarrohi Dominique Jean Larrey Napoleon armiyasi uchun harbiy tez yordam aravachasini yaratdi.
1865 Chet elda birinchi fuqarolik tez yordam xizmatlari paydo bo‘ldi (Cincinnati, AQSh).
1900-yillar Dastlabki motorizatsiyalashgan tez yordam mashinalari paydo bo‘ldi.
1928 St. John Ambulance tashkiloti London ko‘chalarida xizmat ko‘rsatishni boshladi.
Hozirgi davr Tez yordam xizmatlari har bir davlatda zamonaviy tibbiyot tizimining ajralmas qismi.

🏥 Tez tibbiy yordam xizmatining asosiy vazifalari

  1. Zudlik bilan reaksiya – chaqiriq bo‘yicha belgilangan manzilga tez yetib borish.

  2. Birinchi yordam – voqea joyida bemorga nafas oldirish, yurakni urdirish, qon to‘xtatish va hokazolar.

  3. Transportirovka – bemorni kasalxonaga xavfsiz yetkazish.

  4. Monitoring – qon bosimi, puls, nafas olish holatini nazorat qilish.

  5. Shoshilinch reanimatsiya – yurak urishini to‘xtatgan bemorga jonlantirish tadbirlarini amalga oshirish.

🔧 Zamonaviy tez yordam mashinasi qanday bo‘ladi?

Ambulanslar turlicha bo‘ladi, ammo ularning barchasi maxsus jihozlar bilan ta’minlangan:

🚑 Jihozlar:

Asbob-uskunalar Vazifasi
Defibrillyator Yurak urishini tiklash
Oksigen ballonlari Sun’iy nafas berish
EKG apparati Yurak faoliyatini o‘lchash
Kuzatuv monitorlari Qon bosimi, yurak urishi va nafasni nazorat qilish
Tashuvchi (nosilka) Bemorni yotqizib olib borish
Planshet yoki radiosozlamalar Kasalxona bilan aloqa uchun

🆘 Tez yordam turlari

Turi Tavsifi
Shoshilinch tibbiy yordam Og‘ir holatdagi bemorga zudlik bilan yordam
Reanimatsion brigada Yurak xuruji, hushdan ketish, travma holatlari uchun
Pediatrik tez yordam Bolalarga xizmat ko‘rsatuvchi maxsus brigada
Psixiatrik tez yordam Ruhiy kasalliklar holatida yordam beruvchi maxsus guruh
Sanitariya transporti Kasalni boshqa joyga rejalashtirilgan olib o‘tish (masalan, reabilitatsiya uchun)

📞 Qanday chaqiriladi?

  • O‘zbekistonda umumiy qisqa raqam: 103

  • Yevropada: 112

  • AQSh va Kanadada: 911

Chaqiriq qilganda quyidagilarni aytish zarur:

  1. Manzil (aniq ko‘cha, uy raqami)

  2. Voqea turi (falokat, yiqilish, yurak urishi, hushdan ketish)

  3. Bemor holati (yoshi, holati)

  4. Telefon raqamingiz

📊 Afzalliklar va muammolar

✅ Afzalliklar:

  • Qutqaruv imkoniyatini oshiradi

  • Tibbiy xizmatga tez kirish imkonini beradi

  • Halokatli holatlarda hayotni saqlab qoladi

❌ Muammolar:

  • Ba’zi hududlarda kechikish holatlari bo‘lishi mumkin

  • Yomon aloqa yoki noto‘g‘ri manzil sababli yordam sustlashadi

  • Resurslarning yetishmasligi (mashinalar, xodimlar)

🌐 Dunyo bo‘yicha rivojlanish

  • Rivojlangan davlatlarda UZI, EKG, sun’iy nafas berish tizimlari bilan to‘liq jihozlangan mashinalar harakat qiladi.

  • Mobil ilovalar orqali chaqiriq, GPS orqali aniqlash tizimi joriy etilgan.

  • O‘zbekistonda ham shoshilinch tibbiy yordam tizimi bosqichma-bosqich modernizatsiya qilinmoqda, ayniqsa yirik shaharlarda.

📚 Yakuniy jadval

Bo‘lim Ma’lumot
Nomi Tez tibbiy yordam (Ambulance, Emergency)
Asoschi Dominique Jean Larrey (harbiy tibbiyotda)
Xizmat turi Shoshilinch, reanimatsion, pediatrik va boshqalar
Tibbiy asboblar Defibrillyator, oksigen, nosilka, monitorlar
Chaqiriq raqami 103 (O‘zbekiston), 112 (Yevropa), 911 (AQSh)
Muammolar Resurs cheklanganligi, kechikishlar
Kelajak yo‘nalishlari Sun’iy intellekt, GPS, dron yordamida yetkazish

Примечание: Вся информация, представленная на сайте, является неофициальной. Получить официальную информацию можно с сайтов соответствующих государственных организаций