Xodim faoliyatini baholash nima?
Faoliyatni baholash — bu tashkilot tomonidan xodimning ish faoliyatini ma'lum davr ichida baholash jarayoni. Bu orqali xodimning kuchli tomonlari, rivojlanishga muhtoj sohalari aniqlanadi va qarorlar qabul qilinadi.
🎯 Baholashning asosiy maqsadlari:
-
Xodim ishini adolatli baholash
-
O‘qitish va rivojlantirish ehtiyojlarini aniqlash
-
Mukofotlash, lavozim oshirish yoki boshqa qarorlarni asoslash
-
Rahbar va xodim o‘rtasida samarali aloqa o‘rnatish
-
Kelgusi ish davri uchun maqsadlar belgilash
🧩 Asosiy baholash usullari
| Usul | Tavsifi | Qaysi holatda ishlatiladi |
|---|---|---|
| 1. Reyting shkalasi (Rating Scale) | Xodimlar turli mezonlar bo‘yicha (masalan, intizom, samaradorlik, muloqot) 1–5 ballgacha baholanadi | Tez va oddiy baholash |
| 2. 360 daraja fikr-mulohaza (360-degree feedback) | Rahbar, hamkasblar, bo‘ysunuvchilar va mijozlardan fikrlar olinadi | Har tomonlama tahlil |
| 3. Maqsadlar orqali boshqaruv (MBO) | Xodim va rahbar birgalikda maqsadlar belgilaydi, va bajarilgan natijalarga qarab baholanadi | Maqsadga yo‘naltirilgan lavozimlar |
| 4. Xulqiy reyting shkalasi (BARS) | Xodim xatti-harakatlari asosida baholanadi; har bir bahoga real misollar biriktirilgan bo‘ladi | Xulqqa asoslangan baholash |
| 5. Tekshiruv ro‘yxati (Checklist) | Xodim xatti-harakatlariga oid fikrlar ro‘yxatidan "ha/yo‘q" deb belgilanadi | Standart ko‘rsatkichlar uchun |
| 6. Muayyan voqealarni tahlil qilish (Critical Incident) | Xodimning muhim, ijobiy yoki salbiy harakatlari qayd etiladi | Kuchli va zaif tomonlarni aniqlash |
| 7. O‘z-o‘zini baholash (Self-appraisal) | Xodim o‘zi o‘z faoliyatini baholaydi | O‘zini anglashni rivojlantirish |
| 8. Hamkasb baholashi (Peer review) | Jamoa a’zolari bir-birlarini baholashadi | Guruh ishlarida samarali |
| 9. Majburiy taqsimlash (Forced distribution) | Xodimlar toifalarga ajratiladi (masalan: 10% eng yaxshi, 70% o‘rtacha, 20% zaif) | Raqobatbardosh muhitda |
📊 Misol: Reyting shkalasi bo‘yicha baholash
| Mezon | Baholash (1–5) |
|---|---|
| Ishga vaqtida kelish | 4 |
| Jamoaviy ishlash | 5 |
| Ish sifati | 3 |
| Faollik va tashabbuskorlik | 4 |
| Muloqot va axborot almashish | 5 |
O‘rtacha baho = 4.2 → Baho: Kutilyotgan natijadan yuqori
✅ Samarali baholash uchun tavsiyalar:
-
Baholashda ob’ektiv va adolatli mezonlardan foydalaning
-
Bir necha usullarni birlashtirib foydalaning
-
Xodimga aniq, foydali fikr-mulohazalar bering
-
Baholashni muntazam ravishda o‘tkazing (faqat yil oxirida emas)
-
Natijalarni hujjatlashtiring va rivojlanish rejasini ishlab chiqing
🧠 Xulosa
Xodim faoliyatini baholash — bu faqat nazorat qilish emas, balki xodimni rivojlantirish, kompaniyani samarador qilish, va motivatsiyani oshirish uchun ham muhim vositadir. To‘g‘ri usulni tanlash tashkilot ehtiyojlari va madaniyatiga bog‘liq.